180 181

ROZDZIAŁ V

Niewiele to jednak wnosi do rozumienia, czym jest dziennikarska obiektywy ność. Wielu dziennikarzy, nawet z wieloletnim doświadczeniem, twierdzi, obiektywność jest „złudzeniem”³⁶. Jest to oczywiście złudzenie innego typu, ni pozór złamanego patyka w wodzie. Alain de Pouzilhauk, prezes zarządu międz narodowej telewizji informacyjnej France 24, uważa, że:

Na poziomie ludzkim nie ma czegoś takiego jak obiektywność. A dziennikarze są tyl ludźmi - każdy wychował się w konkretnych warunkach, kulturze, społeczeństwie, o mał taką lub inną edukację itp. To uformowało jego postawę, poglądy i ukształtowało nie na pewne sprawy. Dobrze, jeśli dziennikarz jest świadomy tych ograniczeń i nie u‘ że tylko on ma obiektywną rację⁷⁷.

Obiektywność w dziennikarstwie rozumie on jako „niezajmowanie stanów ska po czyjejkolwiek stronie”, czyli utożsamia ją z bezstronnością. Jest to we dla dziennikarzy ujęcie obiektywności i tak się ją zwykle wyjaśnia w szko^{1 2} dziennikarskich.

I chociaż w codziennej praktyce dziennikarstwa informacyjnego takie up~ czone rozumienie obiektywności jest wystarczające, należy wyraźnie podkreśl że obiektywizm i bezstronność nie są tym samym. Pojęciowe różnice wyjaśn T. Czeżowski, pokazując, na czym polega obiektywność i bezstronności w nau

Przez obiektywność rozumiemy nieuleganie powziętym z góry uprzedzeniom i sym[ tiom, wybór założeń zgodny z wymaganiami nauki, liczenie się przy uzasadnianiu twi( dzeń z wszelkimi argumentami pro i contra. (...) Bezstronnym w pewnym sporze pozosta'_r kto nie przyłącza się do którejś ze stron sporu. Taka bezstronność obserwatora nie jest samym, co obiektywność; można, tę zachowując, przyłączyć się do tej ze spierających stron, której zgodnie ze swym obiektywnym stanowiskiem przyznaje się słuszność^M.    |

Podobnie rozumie obiektywność „Karta etyczna mediów”. Zgodnie z za obiektywizmu „autor ma przedstawiać rzeczywistość niezależnie od swoich glądów”. Niemniej jednak, jak wynika ze wskazówek T. Czeżowskiego, musi opi rać publikację na założeniach spełniających ideały epistemiczne. Nieetyczne j wyrażanie przekonań nieuzasadnionych, nieracjonalnych czy niespójnych, naw jeśli nie towarzyszy temu zła wola dziennikarza. Posiadanie uzasadnionych, ra cjonalnych i spójnych przekonań jest warunkiem etycznego dziennikarstwa.

Dla zbliżania się do tak rozumianego obiektywizmu potrzebna jest umi< ność ograniczania wpływu czynników ubocznych na dziennikarza. Takimi czyn nikami są jego uczucia, przekonania religijne, sympatie polityczne, linia pr< mowa redakcji i wiele innych. Jeśli dziennikarz pracuje w redakcji, której lin programowa jest zgodna z jego przekonaniami, łatwiej jest mu zachować ob^! tywność. Im mniej czynników ubocznych wpływających na poznawanie kon kretnej sprawy, tym lepiej.

Szczególnie ważne Jest to, te możliwy jest tego typu obiektywizm, mimo ii dziennikarz nie jest bezstronny. Czym innym jest bowiem bezstronność obserwatora, a czym innym bezstronność arbitra. Tylko na poziomie faktów, czyli prawdy materialnej, dziennikarz jest bezstronnym obserwatorem. Arbitrem staje się już w chwili nadawania formy swojej publikacji.

Podobnie rozumie bezstronność BBC, dla której jest ona „koronną zasadą dziennikarstwa”, a jej zachowanie wymaga wysiłku, wyobraźni, dogłębnej znajomości tematu³.

Reporter ma prawo wygłosić pogląd, jednak nie w celu narzucenia go, bądź z pominięciem innych punktów widzenia (...) z bezstronnych programów BBC widzowie i słuchacze nie powinni móc domyślić się osobistych poglądów prezenterów i reporterów (...) Redaktorzy, producenci, autorzy tekstów i inne osoby współtworzące program, nie powinny dać się powszechnie poznać jako zwolennicy jakiegoś punktu widzenia na sprawy podejmowane w ich programach.

Przeciwieństwem bezstronności jest stronniczość.

Stronniczość - nie mylić z zaangażowaniem - to sprzyjanie jakiejś grupie politycznej lub biznesowej. Nie byłoby w tym nic strasznego - wszak dziennikarze nie gęsi i swoje poglądy mają-gdyby nie cierpiała na tym rzetelność gazety. W polskich mediach zaangażowanie po jednej ze stron sporu najczęściej nie ogranicza się bowiem do wyrażenia swego zdania przez redakcję, lecz oznacza udział w politycznej walce. Polityczne sympatie mają wpływ na politykę informacyjną - trywializuje się racje strony przeciwnej, wynosi argumenty swojej grupy, minimalizuje niekorzystne dla niej fakty. Relacja o tym, co się dzieje, ustępuje miejsca propagandowej batalii, której celem jest przekonanie czytelnika do wła-inych, jedynie słusznych racji⁴.

Problemy z obiektywnością i bezstronnością w dziennikarstwie potwierdzają nierozerwalne związki etyki i epistemologii. Według R. Kapuścińskiego obiektywizm jest kategorią zarówno epistemologiczną, jak i etyczną.

Nie ma czegoś takiego jak obiektywizm. Obiektywizm to jest kwestia sumienia tego, który pisze. I sam powinien sobie udzielić odpowiedzi na pytanie, czy to, co pisze, jest bli-tkie prawdy, czy nie. Ale to są rzeczy bardzo indywidualne, ich nie da się uogólnić⁵.

Problemy obiektywizmu Kapuściński rozumiał w duchu Popperowskim, jako zbliżanie się do poznania prawdziwego i obiektywnego, które pozostaje jednak nieosiągalnym ideałem.

Dla mnie kluczem do takich sytuacji, do takich problemów jest francuskie approxima-tion. Inaczej mówiąc, że ten obiektywizm jest możliwy jedynie w przybliżeniu. To przybli-

1

*    W.L Rlvers, C. Mathews, Etyka środków przekazu..., s. 51. ^r Cyt. za: „Press", 2 (133), 2006, s. 71.

2

   T. Czeżowski, Pisma z etyki i teorii wartości, Ossolineum, 1989, s. 225-226.

3

   Vademecum dziennikarstwa BBC, tłum. J. Pogorzelska, Fundacja Centrum Prasowe dla Krajów Europy Środkowo-Wschodniej, Warszawa, 1989. Cytaty pochodzą ze s. 56 i 57.

4

   J. Skórzyński, Sześć grzechów polskiego dziennikarstwa, [w:] R. Rubinkiewkz, S. Zięba (red.), Sacrum i kultura. Chrześcijańskie korzenie przyszłości, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2000, s. 208.

5

   R. Kapuściński, Autoportret reportera, s. 40.