1 (46)

92 Druga generacja pisarzy dla dzieci i młodzieży

Jana Svobody w Pradze Czeskiej — hospituje tu dłużej w ochronce przez niego założonej i rozwijanej. Starannie śledzi stosowane metody, uważając, że przystają one do naszych warunków.

Po otwarciu pierwszej ochronki obejmuje — na wniosek Komitetu Tow. Dóbr. — funkcję kierownika, organizując pracę metodą Froebla w oparciu o praktykę Jana Svobody, nadając jej charakter wzorcowy. Stara się z pomocą swoich doradców — Jachowicza, dra Wilhelma Malcza, Ludwika Pietrusińskiego, Teofila Janikowskiego — planowo rozwijać zakład. Tłumaczy szybko dzieło Jana Svobody z przydaniem wstępu i portretu* autora, wydane z funduszy WTD pt. Wykład praktyczny prowadzenia dzieci małych w ochronie (1840) i w oparciu o teoretyczny wykład i ćwiczenia praktyczne przystępuje do przeszkolenia wychowawców z udziałem doświadczonych pedagogów.

Pisze również książeczki dla dzieci — do praktycznego wykorzystywania zamieszczonych w nich utworów w zajęciach codziennych. Są to: Gwiazdka dla dobrych dzieci (1840) — zbiór powiastek; Krzyżyk dla dobrych dzieci (1841) — wierszyki i powiastki; Bajki i powiastki oryginalne i naśladowane (1842, II wyd. 1861) oraz rodzaj podręcznika Świat dziecięcy t. 1—4 (1842).

Drukuje również tomiki dla dorosłych, żywo przyjmowane Humoreski (o dwóch wydaniach w jednym roku 1841), krytykujące stosunki społeczno-obyczajowe. Oto próbka ujęcia istotnego tematu: „...Guwerner musi być zastępcą wójta gminy, sekretarzem podręcznym wielmożnego pana, pisarzem prowentowym, niekiedy nawet kamerdynerem. Pomijam tu obowiązki maleńkie, jakie jejmość pani dla przyjemności pana guwernera codziennie wynajduje: przerysować desenik, potrzymać nici, nakarmić pieska i papugę, to słodka powinność pana guwernera.”

Wydaje też tomiki poezji lirycznej: Piosnki niepiosnki, Trochę śmiechu, trochę płaczu, Grzeszki parnasowe.

W roku 1844 opuszcza placówkę przez siebie stworzoną i wraca na stanowisko urzędnika. Przyczyną mogły być różnice zdań z nowym kierownictwem WTD w sprawie szkolenia wychowawców i metod pracy, jak również kontrole domów dziecka przez władze rządowe. N owosielski był zwolennikiem poglądów Froebla, które w tym okresie poddawano krytyce światopoglądowej.

Nie przerywa to jednak jego prac literackich i pedagogicznych, wyrażających się teraz w postaci różnorodnych opracowań. Duże uznanie zyskuje, dzięki przejrzystemu układowi, podręcznik do nauki początkowej, wydany

w r. 1846 pt. Towarzysz domowy dla pilnych dzieci... Do końca XIX w. osiągnął ten bardzo starannie wydany tomik (z drzeworytami w następnej edycji Wincentego Smokowskiego) 13 wydań.

Rok 1847 przynosi nowy zbiorek Nowosielskiego: Nagroda dla dobrych dzieci..., zapełniony „nauczkami” — i odtąd co parę lat ukazują się jego różnorodnie zatytułowane wybory bajek i przypowieści, powiastek, moralnych wierszyków własnego pióra i zaczerpnięte z innych autorów.

Do elementarnych dziełek należą jeszcze: Ilustrowany abecadlnik historyczny (1862) oraz Podarek dla grzecznych i pilnych dzieci (1876) — zaopatrzony w dużą liczbę ilustracji.

Na uwagę zasługuje książeczka Pokój dziecinny. Podręcznik w duchu fróblowskim do użytku matek (1877), kontynuująca propagowanie systemu uznanego przez kierownika pierwszej naszej ochronki również i w wychowaniu domowym. Tomik ten zalecał B. Prus w Kronikach jako „symptom zwiastujący lepsze czasy”.

W latach osiemdziesiątych wychodzi jeszcze parę zbiorków jego układu, wśród nich dwie pozycje warte odnotowania; są to: Historia polska dla dzieci oraz Dzieje Polski w obrazach, wierszem i prozą w dwu tomikach pisane przy współpracy Marii Unickiej. Całość ozdobili licznymi drzeworytami sławni mdarze-graficy: Julian Fałat, Wojciech Gerson, Ksawery Pillati i in.