IMGG86

418 •ILISTRAOA LITERACKA IMm

żek dla dzieci i młodzieży sprzyjają powstawaniu ilustracji wykonywanych przez licznych, specjalizujących się w tej dziedzinie grafiki użytkowej twórców (np. A. Uniechowski. J.M. Szancer. O. Siemaszko, J. Stanny. E. Gaudasińska. E. Lutczyn). Idea korespondencji sztuk odradza się także w działalności takich wybitnych ilustratorów, jak D. Mróz (ilustracje do książek i. Szaniawskiego, S. Mrożka, F. Kafki, SJ. Lecą, S. Lema, wieloletni ilustrator „Przekroju**) i J. Wilkoń (wygrał w 1962 r. konkurs na ilustracje do Pana Tadeusza), czy w pracach członków łódzkiej grupy „Correspondance des Arts** (J.P. Tryzno, A. Gra-czykowski, K. Wawrzyniak, Z. Janeczek), zajmujących się unikatowym wydawaniem tomów poetyckich. Wielu plastyków para się również profesjonalnie literaturą, a literatów — sztukami plastycznymi (np. L. Buczkowski, M. Sołtysik, A. Strumiłło). Powstają też jednoegzem plantowe dzieła-księgi będące próbą nowego spojrzenia na sferę odniesień pomiędzy tekstem werbalnym a tekstem wizualnym (Z. Makowski, A.M. Bartczak). Słowo i obraz zatem nadal dążą ku sobie uzupełniając ograniczone właściwościami tworzywa, wzajemnie nieprzekładalne obszary (— literatura a sztuki plastyczne).

Lit: L Grajewski, Bibliografia ilustracji do sztuki, zabytków i pamiątek artystycznych polskich z ilustrowanych polskich czasopism, t. 1 [do 1924 włącznie]. 1924 (wyd. 2 popr. i uzup. 1972); A. Banach, O ilustracji, 1950; K Czarnocka. Półtora wieku grafiki polskiej, 1962; J. Białostocki. Polska grafika użytkowa 1900—1939, [w zbiorze;] Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918—1939, 1963; E Skikrkowska. Współczesna ilustracja książki, 1969; Grafika wczoraj i dziś. 1974: M. Czerwiński, System książki, 1976; /lustracja. Figura-cja. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie 1978 r.; W.N. Lachów, Szkice z teorii sztuki książki. red. K. Migotu 1978; W kręgu „Chimery". Sztuka i literatura polskiego modernizmu. Katalog-pamiętnik wystawy w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie [1979—1980], oprać M. Puchalska i W. ChmurzyńskL 1980; J. Kozłowski. Proletariacka Młoda Polska. Sztuki plastyczne i ich twórcy w tyciu proletariatu polskiego 1878-1914. 1986.

Waldemar Okoń

IMPRESJONIZM

Zespół tendencji uformowanych w literaturze europejskiej 2. połowy XIX w. (najwcześniej we Francji), funkcjonujący jeszcze niekiedy w I. ćwierci XX w. Inaczej niż w malarstwie, nie miał charakteru programowego, me wiązał się z istnieniem odrębnej grupy, nic stanowił też zjawiska w pełni wyodrębnionego, będąc w zakresie prasy narracyjnej jedną z pochodnych naturalizmu, w poezji zaś łącząc się z szeroko rozumianymi dążnościami symholistycznymi Zgodnie ze swą

nazwą (od firaacj impression — wrażani jonizm kładł nacisk przede wszystkim aał nie podmiotu percypująee go, ukazywdtM jak on się w doznaniach zarysowuje w | wych wypadkach ważne było me to. jaktt jest, ale jak się ją postrzega w danym nc Nie chodziło o wskazanie przyczyn czy dt do istoty, świat stanowił przede suzynknU! zjawisk, które w pewien sposób, na ogU) fragmentarycznie, ujawniają sę poi podmiotowi. W ujmowaniu przedmiotu tal gines schodziła wiedza ogólna, jaką mógł o nim posiadać, wagę też traciły u charakterystyki, które kładły nacisk my ści stałe i niezmienne. Punktem odnasieań] presjomstyczme zorientowanej wypo*iedń| wała się rzecz ujmowana jako zjawńka. uzależniona od sposobów pcrcepcjL I tal sób impresjonizm wysuwał na plan pic ram znający podmiot (w otworze narracyjsjif nim być zarówno narrator, jak postać ■ także epizodyczna). Poprowadziło to do^r nych konsekwencji językowo-styłiityrisrn sanych w klasycznym studium przez CłU go. m m. do posługiwania się konstrukc minainynu (ujmowanie cech za pomocą ników. np. jczerwień nieba") oraz | cech jako wydarzeń „Impresjonista - pod! w r. 1920 — nie zawaha się w wyborze i przymiotnikiem a czasownikiem. Cechy rjtj niego zdarzeniamL wypadkami; dlategpi wmk jest w tych samych warunkach nsflf dziej ckspresywny niż przymiotnik“| Impresjonizm silnie oddziałał na | nia tak prozy narracyjnej, jak liryki 1j W dziedzinie powieści sprzyja! okuł niu podstaw narracji realistycznej: asł|| się przekazywanie świata me takim, jaki konaniu pisarza obiektywnie istnieje i joli tywnae poznawalny (a było to nkunsl prozy Balzaka), ale takim, jakim oę ppg W dziedzinie tej przedstawiacie unp^ poszli znacznie dalej niż główni temctycfl tycy naturalizmu (w tym Zolak we Francji i to tacy pisarze, jak bracia Gońcowi. A P. Loti. J. Vattćs. J. Renard. Ograasaijl co uważano za obiektywną wadą wianym kwiecie, wiązało się ae nacapi' saenicm rob wuacbwiedząocfo oiinM — w toku ewolucji — z jego cafto«gg kiem. Uzasadnieniem wiedzy m—b ssę C cja opowiada wę o wydanemu esy rzecz tak, jak w danym raocncnoc jol pt na, np. jak poatać A widzi posiać 8 ki cją tej tendencji było ksziałiowaaw nf¹ punktu włdzenu czytelnik. by •tems dany fragment utworu aarracyjaegu wrastowac, jaka perspektywa osnacgM ta w na przyjęta.