1 (122)

244 Przekłady prozy dla dzieci i młodzieży z literatur obcych

Tendencje psychologiczne dojdą również do głosu w wielu przekładach o charakterze wspomnieniowym. Zbeletryzowanymi wspomnieniami z dzieciństwa są między innymi: bułgarska opowieść Iwana Martinowa pt. Wanko (I wyd. poi. 1963), słowacka L’udo Ondrejova pt. Młodość zbójnika (I wyd. poi. 1963), oraz powieści pisarzy radzieckich: Glodomorek Iwana Wasilenki (I wyd. poi. 1964) i Dzieciństwo Akakija Ceretelego (I wyd. poi. 1965).

Do interesujących przekładów o charakterze psychologicznó-oT>ycza-jowym należą powieści przeznaczone dla dziewcząt. Znaczną popularność zdobyły zwłaszcza: napisana w formie pamiętnika książka znanej pisarki szwedzkiej Astrid Lindgren pt. Zwierzenia Britt-Mari (I wyd. poi. 1962), świetna powieść psychologiczna o perypetiach uczuciowych młodej bohaterki francuskiej autorki Madeleine Gilard Parawan z obrazkami (I wyd. poi. 1965), dramatycznaopowieść o przeżyciach małej dziewczynki oszpeconej przez bliznę na twarzy norweskiej pisarki Babbis Friis Baastad pt. Kjersti (I wyd. poi. 1967) oraz książka węgierskiej autorki Magdy Szabo pt. Bal maskowy (I wyd. poi. 1964) poświęcona uwikłanej w sytuacje konfliktowe osieroconej dziewczynce i jej nauczycielce.

Przekazane w latach ostatnich polskiemu czytelnikowi utwory obce o współczesnej tematyce obyczajowej wniosły do polskiej kultury wartości świeże i nowe, wzbogaciły naszą literaturę o cenne treści humanistyczne, poszerzyły'jej problematykę o ważkie kwestie społeczne i moralne, ożywiły ją bogatą wiedzą o stosunkach międzyludzkich, o życiu wewnętrznym młodzieży, o przeżywanych przez nią konfliktach i duchowych rozterkach, o obyczajach, kulturze i stosunkach społeczno-politycznych w rozmaitych krajach współczesnego świata. Poza urozmaiconą sferą treści proponowały bardżtój nowoczesne i zróżnicowane formy artystycznego przekazu. Świadczy o tym między innymi pojawienie się psychologicznych struktur kompozycyjnych o charakterze wspomnieniowo-pamiętnikarskim, w których tradycyjna, zobiektywizowana narracja została zastąpiona subiektywnymi formami wypowiedzi. Dowodzą tego ujęcia reportażowe i satyryczne w tłumaczeniach nastawionych na wnikliwszą ocenę stosunków społecznych w danym kraju oraz na analizę zachowań młodzieży i dorosłych, na analizę postaw zdeterminowanych warunkami egzystencji we współczesnym świecie. Wskazują wreszcie na to elementy przygodowo-rozrywkowe, których obecność w wielu przekładach o współczesnej tematyce obyczajowej podyktowana została dobrą znajomością psychiki adresata.

Literaturę obcą o tematyce obyczajowej znakomicie dopełniają przekłady utworów historycznych, w których przeszłość stanowi często pretekst do wypowiadania określonych prawd o życiu i stosunkach panujących we współczesnym świecie. W zaadaptowanych w latach ostatnich dla potrzeb naszych czytelników książkach historycznych ze współczesnego piśmiennictwa obcego eksponowana jest głównie problematyka polityczna i obyczajowa. Na podkreślenie zasługuje fakt, że nie ma w nich jednostajności i monotonii treściowej. Zróżnicowane tematycznie, ukazują życie różnych narodów w rozmaitych epokach i okresach historycznych. Ważną funkcję pełnią w nich wątki przygodowe, które uatrakcyjniają fabułę i ułatwiają percepcję treści historycznych.

Z interesującym obrazem obyczajów i kultury dawnych mieszkańców wysp brytyjskich-z IX w. p.n.e. zetkniemy się w powieści angielskiej pisarki Rosemary Sutcliff pt. Szkarłat wojownika (I wyd. poi. 1961). Osnowę fabularną książki tworzą tragiczne dzieje młodego chłopca.

Odległa przeszłość pojawi się także w utworach czeskiego pisarza Edwarda Śtorcha, który w powieści Brązowy skarb (I wyd. poi. 1958) informuje o wykopaliskach z epoki brązu i ukazuje życie szczepów osiadłych w czasach prehistorycznych nad Wełtawą.    ' _s

O Anglii w latach siedemdziesiątych XVI w., polityce królowej Elżbiety, głośnych bitwach i sukcesach morskich' słynnego korsarza Franciszka Drakę^ opowiada w utworze pt. Golibroda króla Hiszpanii (I wyd. poi. 1957) George Bidwell. Angielski pisarz koncentruje swoją uwagę przede wszystkim na przymiotach moralnych Drake’a, który przyczynił się do rozbicia „Niezwyciężonej Armady” Filipa II i podczas wypraw morskich odkrył nieznane tereny.

Dzieje walk Bułgarów o wyzwolenie z niewoli tureckiej'są tematem książki bułgarskiego pisarza Stefana Diczewa pt. Rali (I wyd. poi. 1968).

Do XIX-wiecznego Petersburga przenosi czytelnika powieść radzieckiego pisarza Al. Ałtajewa pt. Własny Rafael (1 wyd. poi. 1963). Ukazując życie utalentowanego malarza na tle autentycznych wydarzeń historycznych, przedstawił w niej autor w sposób ciekawy obraz stosunków społeczno--obyczajowych w dawnej Rosji.

Nie jest to oczywiście pełna lista obcych utworów o tematyce historycznej, przełożonych po roku 1956. Wymieniliśmy bowiem jedynie te pozycje, które orientują najogólniej w polityce wydawniczej okresu. Ilustrują one wysuniętą wyżej tezę o rozstrzeleniu tematycznym i braku preferencji dla określonej problematyki w omawianym nurcie prozy, która, operując atrakcyjnymi wątkami przygodowymi, powielała w zasadzie tradycyjne wzory.

Podobną sytuację obserwujemy w prozie biograficznej. I tu także nie