1 (117)

234 Przekłady prozy dla dzieci i młodzieży z literatur obcych

Gwizdały (I wyd. poi. 1950) odtwarza obraz wojen chłopskich w dawnych Niemczech.

Ta sama autorka w książce Wielka przygoda Kaćpra Schmecka (I wyd. poi. 1956) ukazuje z kolei wojnę wyzwoleńczą, jaką prowadzili mieszkańcy Ameryki Północnej z.Anglikarrii w latach siedemdziesiątych XVIII wieku pod przywództwem Waszyngtona. Na tle zdarzeń historycznych przedstawia losy niemieckiego chłopca, który z oddziałów angielskich przeszedł do wojsk Waszyngtona, by służyć słusznej sprawie. Mimo skąpo zarysowanego tła historycznego utwór ten, ze względu na przygodową fabułę, można zaliczyć do wartościowych lektur młodzieżowych.

Kultura dawnego Wschodu stała się przedmiotem opisu w powieści radzieckiego pisarza Konstantego Kunina pt. Przez trzy morza (I wyd. poi. 1950), opartej na notatkach rosyjskiego kupca z podróży morskiej w XV wieku.

Najobficiej jednak w polskich przekładach z lat pięćdziesiątych reprezentowany był dział książek o historii najnowszej, głównie zaś o rewolucji 1917 roku i wydarzeniach z nią związanych.

Między innymi przetłumaczono wówczas ciekawą książkę radzieckiego pisarza Dymitra Nagiszkina pt. Serce Boniwura (I wyd. poi. 1955), o walce komsomolców i robotników rosyjskich z japońskimi i niemieckimi interwentami na Dalekim Wschodzie, oraz słynną powieść przywoływanego tu już parokrotnie Arkadego Gajdara pt. Szkoła (I wyd. poi. 1950), poświęconą wydarzeniom związanym z I wojną światową, rewolucją 1917 roku i wojną domową w Rosji. Fabuła tego ostatniego utworu, z bogatym tłem historyczno-obyczajowym, osnuta została na losach gimnazjalisty, który przeszedł poważną ewolucję ideową i został czerwonym partyzantem.

Przełożone z obcego piśmiennictwa na język polski w drugim pięcioleciu powojennymuitwory historyczne dla młodzieży zapoznawały polskiego czytelnika z mało znanymi na ogół faktami historycznymi, przekazywały określoną wiedzę o postępowych siłach społecznych, pokazywały sylwetki walczących o wolność polityczny i społeczną, upowszechniały cenne dla procesu wychowawczego Wartości moralne i spełniały przy tym, dzięki „historycznej egzotyce”, a nierzadko i atrakcyjnej fabule, funkcje lektur rozrywkowych.

Poczesne miejsce wśród przekładów w drugim pięcioleciu powojennym przypadło prozie biograficznej. Nie należy się temu dziwić, że właśnie ten typ^ beletrystyki preferowano w ówczesnej polityce wydawniczej w sposób szczególny. Biograiie literackie spełniały bowiem ważną funkcję wychowawczą. Przedstawiano w nich przecież autentyczne postaci historyczne, najczęściej

0    szlachetnych cechach charakteru, które mogły spełniać rolę żywych wzorów moralnych.' ^    .

Nie dziw więc, że w pierwszej kolejności zaczęto tłumaczyć biografie poświęcone życiu i działalności wybitnych działaczy ruchu rewolucyjnego

1    młodzieżowego, nadto biografie bohaterów II wojny światowej, i to przede wszystkim z literatury radzieckiej. Między innymi przetłumaczono i paro-

< krotnie wydano Opowiadania o Leninie Aleksandra Kononowa (I wyd. poi.

1950, II — 1951, III — 1956) oraz Dzieciństwo i lata młodzieńcze Lenina Anny Ulianowej (I wyd. poi. 1949, II — 1953, III — 1956). przełożono i parokrotnie opublikowano Opowiadania o Feliksie Dzierżyńskim. Jurija Germana (I wyd. poi. 1949, II skrócone— 1950, III —1951). Spolszczono i upowszechniono opowieści: o rosyjskim rewolucjoniście M. E. Baumanie Sergiusza Mstislawskiego pt. Szpak, ptak wiosenny (I wyd. poi. 1952), o S. M. Kirowie Antoniny Gołubiewej pt. Chłopiec, z Urżumu (I wyd. poi. 1950), o Czapajewie Aleksandra Kononowa pt. Opowiadania o Czapajewie (I wyd. poi. 1951), o O. W. Koszewoiu Heleny Koszewojowej pt. Opowieść o synu (I wyd. poi., 1950), o Zoi i Szurze Kosmodemiańskich Luby Kosmodemiańskiej pt. Opowieść o Zoi i Szurze (I wyd. poi. 1951, II — 1952), o bohaterach wojny ojczyźnianej E. i G. Ignatowych Piotra Ignatowa pt. Bracia bohaterowie (I wyd. poi. 1951, II — 1953) i in. Były to książki głównie o charakterze wspomnieniowym, pisane przez osoby bezpośrednio Związane z bohaterem, utrzymane w ciepłym i serdecznym tonie, ale często nasycone pierwiastkami panegirycznymi. Zaciążył na nich także, w sposobie ukazywania histpry-- cznych postaci, monumentalizm. Mimo to należały one do lektur bardzo przydatnych do organizowanego w szkole i poza szkołą procesu wychowawczego.

Poza wymienionymi wyżej tekstami biograficznymi z literatury radzieckiej przełożono również szereg opowieści o życiu i działalności wybitnych uczonych, podróżników, odkrywców i pisarzy, ni. in. powieść biograficzną o Michale Łomonosowie Magdaleny Sizowej pt. Łomonosow (I wyd. poi. 1952), powieść biograficzną o rosyjskim zoologu i bakteriologu, laureacie nagrody Nobla, łlji Miecznikowie. Borysa Mogilewskiego pt. Mieczników (I wyd. poi. 1950), opowiadania biograficzne o odkrywcach, podróżnikach, archeologach, kupcach i lekarzach G. Kublickiego pt. Przez morza nieznane •(I wyd. poi. 1951), utwór biograficzny o wyprawach naukowych wybitnego mineraloga i geologa radzieckiego A. Fersmana Dymitra Szczerbakowa pt. Fersman i jego podróże (I wydr poi. 1953), opowieść biograficzną o R. Amundsenie Aleksandra Jakowlewa pt. Roald Amundsen (I wyd. poi.