1 (124)

248 Przekłady prozy dla dzieci i młodzieży z literatur obcych

Niedźwiedzia Sergiusza Woskresienskiego (I wyd. poi. 1961), Przygody kapitana Zalganowa Andrzeja Niekrasowa (I wyd. poi. 1960), Nieudaną przygodę Jurija Sotnika (I wyd. poi.-1963); z literatury amerykańskiej: Po złoto Alaski Benjamina Appela (I wyd. poi. 1969) i Podróże Jaimiego Mc Phetersa Roberta Lewisa Taylora (I wyd. poi. 1964).

Książki te podejmowały w zasadzie tradycyjną tematykę przygodową, ale po nowemu ją oświetlały.

Zgodnie ze współczesną wrażliwością społeczno-moralną spojrzał na przykład na problem indiański w Indianinie E. Klein. Ten sam autor w sposób realistyczny i współczesny przedstawił między innymi sprawę złudnych nadziei związanych z poszukiwaniem złota w Chile w swej kolejnej powieści Transport złota. Autor zdemaskował typowe dla tradycyjnej beletrystyki przygodowej mity o możliwości szybkiego wzbogacenia się w świecie ogarniętym „gorączką” złota, w świecie zdeprawowanym z typowymi podziałami i barierami klasowymi.

Ze schematycznie ujmowaną przygodą marynistyczną rozprawił się E. Danneberg w powieści Przygody porucznika Prentjesa. Wbrew humanistycznym tendencjom, jakie towarzyszą wielkiej literaturze, pisarz ukazał zezwierzęcenie ludzkie w obliczu biologicznej zagłady.

Z próbą eliminowania fikcji na rzecz prawdziwych dziejów rozmaitych rozbitków morskich, a więc także z innym nieco spojrzeniem na temat marynistyczny, mamy do czynienia w książce F. Behounka Księga Robinsonów.

Jeszcze inaczej, bo żartobliwie, potraktował wątki marynistyczne w Przygodach kapitana Zalganowa A. Niekrasow.

Współczesna wiedza o świecie, o motywach ludzkiego postępowania i nowy typ wrażliwości społecznej doszły do głosu w książce L. M. Parizka Rzeka Czarowników, poświęconej skomplikowanym problemom dzisiejszej Afryki i procesowi wyzwalania się tego kontynentu spod kolonialnego panowania białych.

W sposób nowoczesny wykorzystał również tradycyjną konwencję przygodową w swej powieści Zatoka Kulawego Niedźwiedzia S. Woskresienski. Ukazując dzieje wyprawy geologicznej na Półwyspie Czukockim, przedstawił perypetie dwóch młodych chłopców, którzy wespół z dorosłymi walczą z surową przyrodą dalekiej Północy. Wyeksponowanie dramatycznych zdarzeń, jakie się rozegrały w polarnej scenerii, pozwoliło pisarzowi „rozbić” fałszywe wyobrażenia młodych o „mocnych” i niezwykłych przeżyciach bez wyrzeczeń i ofiar.

59. P. L. Travers: Mary Poppins otwiera drzwi. Ilustr.: M. Shepard (oryg. z wyd. ang.)

W przełożonych ostatnio na język polski książkach o tematyce przygodo wo-podróżniczej, podobnie jak w naszej rodzimej prozie o tej tematyce, tradycyjne wątki nasycane są aktualną wiedzą o opisywanych krajach, a przedstawiane zdarzenia oceniane przy pomocy współczesnych kryteriów moralno-społecznych. Często też próbuje się w nich weryfikować „sielankową” wizję przygód, mocno utrwaloną w klasycznej prozie podróżniczej oraz \ ^s samą wiedzę o reakcjach, zachowaniach i postawach ludzi w niebezpiecznych

i skomplikowanych sytuacjach życiowych.

Prawdziwe novum w ostatnim okresie stanowią tłumaczenia utworów o charakterze sensacyjno-kryminalnym. Weszły one na stałe do lektur „młodzieżowych” razem z naszymi oryginalnymi książkami o tej tematyce w latach sześćdziesiątych, a więc wtedy, gdy zniknęły/zakorzenione wśród dorosłych, uprzedzenia w stosunku do całej literatury rozrywkowej, którą obwiniano o zły wpływ wychowawczy i pomawiano o destrukcyjne oddziaływanie na młodzież.

W bogatej literaturze rozrywkowej na Zachodzie, tworzonej z myślą