1 (128)

256 Przekłady prozy dla dzieci i młodzieży z literatur,ybcycli

Zaadaptowaliśmy bowiem znaczną liczbę książek o współczesnej tematyce obyczajowej, poświęconych życiu młodego pokolenia w rozmaitych krajach współczesnego świata. Wśród nich pokaźne miejsce zajmują utwory o środowisku rodzinnym i szkolnym, z ambicjami psychologicznymi i atrakcyjnymi wątkami przygodowymi. Wprowadziliśmy wreszcie do lektur naszej młodzieży bogaty zestaw książek historycznych, biograficznych, przygodowo-podróżniczych, przyrodniczych, fantastycznych i fantastycźho-naukowych, a także sensacyjno-kryminalnych, które dopiero w latach ostatnich zdobyły w polskim piśmiennictwie „młodzieżowym” prawo obywatelstwa.

Mimo iż nadal nie dysponujemy dostateczną liczbą tłumaczy i fachowych recenzentów, którzy należycie orientowaliby się w światowej produkcji piśmienniczej dla młodego pokolenia i umieli wyselekcjonować utwory najcenniejsze, to jednak sytuacja na tym polu uległa radykalnej poprawie. Świadczy o tym dobry stosunkowo poziom literacki przekładów, ich zróżnicowanie tematyczne i duże bogactwo funkcjonujących w ich obrębie struktur literackich. Przełożone na język polski utwory obce należą na ogół do pozycji reprezentatywnych — orientują bowiem w warsztacie literackim pisarza oraz w tendencjach rozwojowych literatury „młodzieżowej” danego kraju. Ich autorzy przedstawiają opisywany świat w rozmaitych konwencjach literackich, a mianowicie: w konwencji realistycznej, psychologicznej, fantastycznej, przygodowej i satyryczno-groteskowej. Wymienione tu techniki literackie często na siebie się nakładają i funkcjonują łącznie w obrębie jednego tekstu literackiego. 'W przekładach z lat ostatnich widać ponadto wyraźne nasilenie elementów przygodowych i rozrywkowych oraz liczne innowacje artystyczne, które służą atrakcyjnemu „przemycaniu” zawartych w nich treści poznawczych i wychowawczych.

OMÓWIENIE SYNTETYCZNE

Podjęta w niniejszej pracy próba prześledzenia dróg rozwojowych powojennej prozy dla dzieci i młodzieży w jej podstawowych odmianach gatunkowych i tematycznych wskazuje, że ta gałąź twórczości literackiej w ostatnich latach rozrosła się niepomiernie i przeszła poważną ewolucję ideową i formalną. Istotną rolę w owej ewolucji odegrały sugestie krytyki, oparta na badaniach czytelniczych współczesna myśl pedagogiczna oraz przeobrażenia w powojennym życiu literackim, jakie się dokonały pod wpływem zmian w polityce kulturalnej.

Bezpośrednio po roku 1945 w beletrystyce dla dzieci i młodzieży nawiązywano do wzorów literackich z lat dawnych. Jej oblicze kształtowało pokolenie twórców debiutujących w okresie międzywojennym. W miarę upływu czasu określony wkład do współczesnego życia literackiego zaczęli wnosić także pisarze młodszej generacji. Istniejące potrzeby czytelnicze zaspokajały z jednej strony wznowienia, które wprowadzały młode pokolenie w tradycję literacką i życie kulturalne, zdławione brutalnie przez okupanta, z drugiej zaś — utwory nowe, ukazujące doświadczenia narodu, które doprowadziły do powstania Polski Ludowej.

W początkowej fazie rozwoju prozy „dziecięco-młodzieżowej” — podobnie jak na literaturze ogólnej — wyraźne piętno wycisnęły lata wojny i okupacji. Utrwalono w niej głównie tragiczne przeżycia i heroiczną postawę młodych, którzy wspólnie z dorosłymi walczyli z okupantem hitlerowskim o niepodległy byt narodowy. Tematykę tę podjęli m. in.: Janina Broniewska, Aleksander Kamiński, Halina Rudnicka, Wanda Żółkiewska, Kazimierz Konarski, Jadwiga Korczakowska, Weronika Tropaczyńska-Ogarkowa, Zofia Lorentz i in.

Starano się również odzwierciedlać aktualne sprawy naszej współczesności. Atmosferę panującą w wyzwolonej Polsce i życie młodego pokolenia —

17 — Literatura dla dzieci