20090126 170658

N

N

przejrzystość

procedury

badawczej

lacją, jaka się między nimi wytwarza. Aby wyeliminować, a przy najmniej znacznie ograniczyć wymienione tu niepożądane zmienne deformujące uzyskiwane wyniki, mając zarazem zawsze na uwadze zachowanie zasad etycznych, biegły psycholog musi dbać o jednolitość i przejrzystość procedury badawczej we wszystkich etapach opracowywania ekspertyzy.

1.2.1. Czae i miejsce badania

planowanie

badań

Badanie powinno być starannie zaplanowane i przygotowane. Termin powinien być tak wyznaczony, żeby odpowiadał nie tylko oczekiwaniom zleceniodawcy (prokuraturze lub sądowi), ale także osobie badanej i badającemu. Na przykład jeśli badany ma przyjechać z innej miejscowości, godzina spotkania powinna być lak zaplanowana, aby mógł wypocząć i bez problemu dotrzeć w wyznaczone miejsce; jednocześnie tempo badania powinno być uzależnione od tempa pracy badanego, a nie tylko od godzin pracy instytucji bądź prywatnych planów badającego. Badania nie mogą być przeprowadzane pospiesznie i pobieżnie, ponieważ rzutuje to na rzetelność uzyskiwanych wyników. Na przykład w sprawach rodzinnych czas przeznaczony na badanie osób zaangażowanych w sprawę może się wahać od 10 do 22 godzin, a czas opracowania

całej ekspertyzy.....od 60 do 120 godzin. Tymczasem wymagania,

jakie się stawia „z urzędu" pracownikom rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych (RODK), którzy takie ekspertyzy wykonują, zazwyczaj uniemożliwiają im zebranie wyczerpującego materiału.

warunki badania

Miejsce badania powinno być jasne, schludne, zapewniające wygodę pracy. Nie może być wyjątkowo ubogo wyposażone, ponieważ utrudniałoby to stworzenie przyjemnej, cieplej atmosfery. Jednocześnie nie może być pełne ozdób, które skupiają uwagę badanego i narzucają określone skojarzenia lub choćby dekoncentrują go. Przede wszystkim jednak ważne jest zapewnienie ciszy, spokoju i braku innych osób w pomieszczeniu. Niedopuszczalne jest przeprowadzanie badania w świetlicy, w której przebywają lub mogą pojawić się przypadkowe osoby, niemożliwe do zaakceptowania jest też badanie aresztowanego w obecności konwoju, dziecka w obecności rodziców itd.

- .ł&wi O-Wiim k.i

1.2.2. Dobór odpowiednich technik badawczych

zakres

badanego

problemu

możliwości osoby badanej

Wybór technik psychologicznych, które będą wykorzystane w konkretnym przypadku, jest zależny od problemu zakreślonego przez organ zlecający opinię oraz informacji, jakie posiada biegły na temat badanego i jego roli w sprawie. Zestaw technik powinien być tak przygotowań}’, aby pozwolił wyczerpująco zbadać określony problem (wskazane jest, abv odpowiedź na pytania szczególe we uzyskać co najmniej z dwóch źródeł, co pozwoli na weryfika cję wynikó.w). jednocześnie jednak biegły musi pamiętać, aby przygotowane techniki nie były zbyt czasochłonne i wyczerpujące dla badanego, zwłaszcza jeśli zaplanowano tylko jedno spotkanie. Nie zbędne jest również uwzględnienie, aby wybrane techniki były odpowiednie do możliwości osoby badanej (aby rozumiała instrukcję, miała swobodę wykazania swoich uzdolnień), a także aby zapewniały jej optymalny komfort psychiczny (np. jeśli okaże się, że określony rodzaj testu budzi szczególny niepokój i napięcie bądź też powoduje znużenie i trudności w koncentracji uwagi, należy uwzględnić możliwość zastąpienia go innymi). Nie można też za pominąć, że niektórych testów, zwłaszcza badających możliwości intelektualne, nie można powtarzać w krótkim odstępie czasu.

kwalifikacje

psychologa

Oczywistym, choć nie zawsze uwzględnianym, warunkiem jest również, aby biegły psycholog przygotował takie techniki badania, które sarn dobrze zna i jest kompetentnyw ich interpretacji, a także, aby przynajmniej część spośród tych technik była odpowiednio wysłandaryzowana. Biegły musi mieć świadomość, które spośród uzyskanych wyników mogą stanowić punkt wyjścia do dalszych hipotez badawczych, a które (i w jakim stopniu) te hipo tezy weryfikują.

1.2.2. 7-goda na udział w badaniach

wyjaśnieni

calowośr

badani

Odmienna jest pozycja prawna świadka, odmienna podejrzanego lub oskarżonego, a jeszcze inna nieletniego, świadka lul i strony. w procesie cywilnym. Najogólniej ujmując tylko oskarżony może bvć zobligowany do poddania się badaniom psychologicznym (art. 74 § 2 pkl 2 k.p.k.), nie będą one jednak przedstawiały żadnej wartości, dopóki osoba badana nie będzie przejawiała choćby niewielkiej motywacji do współpracy i stosowała bierny opór. Zadaniem psychologa jest uczciwe wyjaśnienieyelu badania, a także udzielenie informacji o czasie trwania i proponowanych metodach (a w sprawach cywilnych również o przewidywanych kosztach).

1 (.‘rcrii/rr-rlw