20090126 171234

doznana szkoda a działanie innych osób

przyczyny

doznanej

krzywdy

osobistej

ustaianie autora anonimów

Drugi obszar zagadnień związany jest z rekompensatą za doznane krzywdy lut> naruszenie dobra osobistego. Przedmiotem opinii psychologicznej w tego typu sprawach może być przede wszystkim ustalenie związku pomiędzy śmiercią lub doznaną szkodą przez określoną osobę a działaniami lub zaniechaniem działań wobec niej przez inne osoby (w tym funkcjonariuszy państwowych) lub instytucje. Opinie te są zlecane w sprawach, w których rodziny poszkodowanych lub sami poszkodowani wnoszą przeciwko tym instytucjom sprawy o odszkodowanie (nj.>. w związku z art. 417,418 § J, art. 419-420,422,423,425§ I i 2, art. 427 430). Najczęściej opinii biegłych psychologów, zasięga się w przypadkach śmierci samobójczej (por. pkt 3.1.). Do tej kategorii należą również sprawy, w' których biegły psycholog może być pytany o przyczyny doznanej krzywdy osobistej. Przykładem może być sytuacja, w której małoletni świadek przestępstwa, w związku z doznanym w czasie zajścia urazem psychicznym, prezentuje zaburzenia emocjonalne. Odpowiedź na to pytanie wymaga oceny stopnia zaburzeń emocjonalnych i ich związku z konkretnym wydarzeniem. Szczególnym przypadkiem ekspertyzy w sprawach o odszkodowanie jest ekspertyza przeprowadzana w celu ustalenia, czy wypadek, w związku z którym jakaś osoba uległa poważnemu, trwałemu kalectwu, był formą samoagresji. W tym przypadku psycholog wypowiada się o motywach działania poszkodowanego.

ustalanie

tożsamości

osoby

W sprawach o ochronę dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c.) opinia psychologiczna może być przydatna w przypadkach, w których chodzi o ustalenie autora anonimówbądź tożsamości osoby. Przed miotem ekspertyzy w sprawach dotyczących anonimów jest ich analiza pod kątem określenia sylwetki psychicznej autora bądź też analiza cech indywidualnych i sytuacji życiowej osoby wskazywanej jako ich autora celem ustalenia, czy przemawiają one za słusznością tych przypuszczeń, jakkolwiek przydatność ekspertyzy psychologicznej w tych sprawach może być duża, w praktyce bardzo rzadko zasięga się opinii biegłych [48].

Ekspertyza psychologiczna dotycząca ustalenia tożsamości osoby może być przydatna w sprawach, w których istnieją przesłanki do przypuszczeń, że osoby używające różnych nazwisk i adresów są tą samą osobą. Biegły, sporządzając charakterystykę psychologiczną każdej z tych osób, zmierza do ustalenia istotnych podobieństw i różnic pomagających potwierdzić bądź wykluczyć takie przypuszczenia.

Omówione wyżej sytuacje, w których uzasadnione wydaje się zasięganie opinii biegłych psychologów, nie wyczerpują rzeczy

100

/ćnstf    — ----- -----

wistych możliwości w tym zakresie. Zakres działań biegłych tej specjalności jest w inmch krajach znacznie szerszy, a opinia psychologa traktowana na równi z psychiatryczną. Ze względu na różnice systemów prawnych trudno zresztą porównywać status biegłego. Wydaje się jednak, że pewne doświadczenia w tej dziedzinie są możliwe do wykorzystania w Polsce [4. 15, 66].

Sprawy dotyczące dziecka i rodziny

rodzaje spraw

Ochrona praw dziecka i rodziny należy do zakresu pracy wydziałów cywilnych, a także rodzinnych i nieletnich. Współpraca biegłego psychologa z sądem obejmuje w takich wypadkach trz\ grupy spraw:

* Sprawy dotyczące nieletnich, a więc postępowanie z dziećmi w sytuacjach, kiedy przekraczają przyjęte normy prawne.

° Problematykę opiekuńczo-wychowawczą, czyli regulowanie zakresu władzy rodzicielskiej lub prawa do opieki nad dzieckiem w przypadku zakłócenia funkcjonowania społecznego rodziny.

⁰ Problematykę małżeńską, tj. zdolność do zawarcia małżeństwa i wywiązywanie się ze społecznych ról małżeńskich z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.

2.3.1. Winletni

specyfika

postępowania

zakres

ekspertyzy

Specyfika postępowania z nieletnimi polega na tym, że zawiera ono zarówno elementy karania, jak też opieki i wychowania, z naciskiem na to ostatnie (por. art. 3 § I u.p.n.). Ustawa o nieletnich kładzie nacisk na uwzględnianie indywidualnych właściwości nieletniego, w tvm uwarunkowań psychicznych (art. 3 § 2 u.p.n.). Abv je ustalić, sąd niejednokrotnie zwraca się do RODK (rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego) lub innej specjalistycznej placówki; w przypadku kierowania nieletniego do zakładu badanie w takiej placówce jest obligatoryjne.

Z punktu widzenia potrzeb sądu ekspertyza psychologiczna w sprawach dotyczących nieletnich obejmuje: diagnozę asocjal-ności,⁴ prognozę kryminologiczną oraz wskazania oddziaływań

¹ Ustawa o nieletnich u/.w.a nieprecyzyjnego określenia „stopień demoralizacji", co wprou iż.\! w ri.}U. zwłaszcza że sugeruje liczbowa iwmierność zjawiska.

.1... u Crcm/crccM