IMGw66

748 postawy

uczeniu, przez modelowanie, czyli obserwację zachowań innych osób.

2)    Teorie odwołujące się do koncepcji równowagi poznawczej, m.in. koncepcja M.J. Rosenberga, zakładająca, że postawa składa się z przekonań (elementów poznawczych) oraz uczuć. Podmiot postawy dąży do tego, aby oba jej elementy charakteryzował ten sam znak, tak więc zmiana jednego z nich pociąga za sobą zmianę drugiego. Do tej samej grupy należy koncepcja D.J. Bema wyrażającego pogląd, iż jednostka nabywa postawy w wyniku atrybucji (procesu przypisywania sobie określonych stanów wewnętrznych), w wyniku obserwacji własnego zachowania.

3)    Teorie o rodowodzie psychoanalitycznym. Ich autorzy twierdzą że postawy spełniają dwie role: przystosowawczą oraz obronną. W tym drugim przypadku postawy są symptomami wypartych impulsów. Zdaniem I. Sarnoffa, D. Katza i C. McCIintocka psychoterapia prowadzi do zmian w obrębie tej grupy postaw.

Postawy rodzicielskie. Przedmiotem szczególnego zainteresowania pedagogiki są postawy rodzicielskie. Literatura pedagogiczna i psychologiczna postawy rodzicielskie definiuje jako czynnik, od którego w dużej mierze zależy rozwój dziecka, a także jego przyszłość.

Definicja H. Muszyńskiego opisuje postawę, jako stosunek do dziecka, swoistą tendencję do odczuwania go, myślenia o nim, jak również zachowania się wobec niego. M. Ziemska zwróciła uwagę na ich cechy, którymi są plastyczność i zmienność, dokonujące się wraz ze zmianami zachodzącymi w dziecku, na różnych etapach jego rozwoju. L. Kanner jako jeden z pierwszych przedstawił typologię postaw rodzicielskich, dzieląc je na cztery typy: akceptację i uczucie, jawne odtrącenie, nadmierną ochronę oraz perfekcjonizm. Najczęściej cytowaną typologią w literaturze pedagogicznej jest typologia M. Ziemskiej, która dzieli postawy rodzicielskie na prawidłowe i nieprawidłowe. Do prawidłowych należą więc: akceptacja dziecka, dawanie dziecku swobody, uznanie jego praw i współdziałanie z dzieckiem. Za nieprawidłowe natomiast uznaje: odtrącanie, unikanie, nadmierną ochronę dziecka oraz postawę nadmiernie wymagającą. Inną typologią postaw rodzicielskich jest podział autorstwa M. Plopy, który różne interakcje rodziców z dzieckiem sprowadza do podstawowych wymiarów, takich jak: akceptacja, odrzucenie, autonomia, nadmierna ochrona, nadmierne wymagania oraz niekonsekwencja. E.S. Schaefer, opisując postawy macierzyńskie, dokonał ich podziału na ogólne, czyli naczelne (jako stałe, niezmienne postawy prezentowane przez matki), oraz na cząstkowe (postawy dotyczące zaspokajania różnych potrzeb dziecka w różnych fazach jego rozwoju).

Pomiaru postaw rodzicielskich dokonuje się, wykorzystując między innymi narzędzie, jakim jest kwestionariusz PAR1 (ParentalAt-titude Research Instrument! autorstwa E.S. Schaefera i R.Q. Bella, stosowany w dwóch wersjach - dla matek i dla ojców.

Specyfika i dynamika pojęcia „postawa”. W naukach społecznych refleksja nad postawami nie jest zjawiskiem nowym, owa tradycja ma ścisły związek z koncepcjami teoretycznymi między innymi takich autorów, jak: Spencer, Bain, Znaniecki, Thomas czy S. Nowak. W refleksji tej pojawia się zasadnicza właściwość postawy, jakąjest naturalna tendencja do uzewnętrzniania się oraz fakt, iż wszelkie postawy mają swą genezę w działalności człowieka związanej ściśle z zaspokajaniem potrzeb. Pojęciami pokrewnymi w stosunku do postaw są pojęcia, takie jak: wartości, stereotypy, cechy osobowości, cechy charakteru, motywy.

W Polsce nadejście gospodarki rynkowej spowodowało m.in. uformowanie nowych wzorców zachowań konsumpcyjnych oraz postaw wobec wcześniej nieobecnych zjawisk i problemów społecznych (np. pluralizm polityczny, wielokulturowość społeczeństwa, eskalacja problemów takich jak narkomania, rasizm itp.). Z wszelkimi zmianami towarzyszącymi transformacji ustrojowej w Polsce, wzorem innych krajów, pojawiło się zjawisko mody na pewne określone typy postaw (na przykład pozytywna postawa prozdrowotna czy z założenia negatywna postawa zwana etnocentryzmem).

Obecnie postawa, jako pewien konstrukt teoretyczny zostaje wypierany przez terminy „nawyk” i „kompetencja”. Tym samym brak we współczesnej literaturze przedmiotu odkryw-