1tom116

5. MATERIAŁOZNAWSTWO ELEKTROTECHNICZNE

-234

Najczęściej stosowanymi żywicami epoksydowymi są żywice dwufcnolowe (dianowe) które ze względu na niczadawalającą odporność na promieniowanie ultrafioletowe nadaja się tylko do urządzeń wnętrzowych. Większą odporność pod tym względem wykazują żywice cykloalifatyczne, które są jednak znacznie droższe. Że względu na wpływ rakotwórczy, przy przetwarzaniu żywic cykloalifatycznych należy zachować szczególną ostrożność.

Tablica 5.29. Przykładowe właściwości i rodzaje płyt elektroizolacyjnych. wg PN-88 E-29080

Oznaczenie	Rodzaj nośnika	Żywica	Najwyższa temperatura pracy ciągłej. ^5C	Właściwości i zastosowanie
PCF-1				do pracy w oleju transformatorowym i powietrzu o normalnej wilgotności w urządzeniach wysokiego napięcia
PCF-2	papier celulozowy (PC)			do pracy w oleju transformatorowym i powietrzu o normalnej wilgotności w urządzeniach niskiego napięcia, do wykrawania na gorąco
PCF-3				do pracy w urządzeniach elektronicznych i w środowisku o wysokiej wilgotności, do wykrawania na gorąco
PCF-4		fenolowa (F)	120	płyty konstrukcyjne o dobrych właściwościach mechanicznych
TCF-1 TCF-2				do pracy w oleju transformatorowym i w powietrzu w urządzeniach niskiego napięcia
TCF-3	tkanina			płyty konstrukcyjne
TCF-4	celulozowa (TC)			płyty konstrukcyjne o dobrych właściwościach mechanicznych
TCF-5				płyty konstrukcyjne zwykłe
TSF	tkanina szklana (TS)		130	płyty konstrukcyjne o dobrych właściwościach elektrycznych i mechanicznych
MCF	przędzina z włókien wis-kozowych (MC)		120	do pracy w oleju transformatorowym i w powietrzu
MCE				dobre właściwości elektryczne w powietrzu o normalnej wilgotności; konstrukcyjne
PCF.	papier celulozowy (PC)			dobre właściwości elektryczne w powietrzu o podwyższonej wilgotności; konstrukcyjne
TSE-t			130	do pracy w powietrzu i oleju transformatorowym w urządzeniach wysokiego napięcia; mała zależność właściwości elektrycznych od wilgotności; konstrukcyjne
TSE-2		epoksydowa (E)		jw’.. lecz o mniejszej trwałości właściwości elektrycznych w dużej wilgotności
TSE-3			155	do pracy w powietrzu i oleju transformatorowym i w urządzeniach wysokiego napięcia w podwyższonej temperaturze; konstrukcyjne
TSE-4	tkanina szklana			jw_ lecz o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej
TSM	(TS)	melaminowa (M)	130	o wysokiej odporności na prądy pełzające i luk elektryczny
TSS-1				dobre właściwości w atmosferze o dużej wilgotności i wysokiej temperaturze; zmniejszona palność
TSS-2		silikonowa (S)	180	jw'., w połączeniu z. dobrymi własnościami mechanicznymi

Innym rodzajem żywic lanych, stosowanych w elektrotechnice nieco rzadziej niż żywice epoksydowe, są nienasycone żywice poliestrowe. Charakteryzują się one gorszymi właściwościami dielektrycznymi w porównaniu z żywicami epoksydowymi (zwłaszcza na gorąco).

Materiały warstwowe (laminaty)

Są to tworzywa złożone z wielu warstw' nośnika i lepiszcza żywicznego, sprasowanych lub zwijanych przy odpowiednim naciągu, w podwyższonej temperaturze. Nośnikiem moea być papiery celulozowe, azbestowe, mikowe oraz włókno szklane, a lepiszczem najczęściej są żywice fenolowe, poliuretanowe, epoksydowe oraz silikonowe. Materiały warstwowe mają właściwości anizotropowe. Ich wytrzymałość elektryczna mierzona poprzecznie do warstw nośnika jest zwykle większa niż wzdłuż warstw. Ponadto w tym drugim kierunku łatwiej przenika wilgoć. Materiały warstwowe produkuje się jako płyty, rury i tuleje o dużych średnicach. Obrabiane powierzchnie wymagają stosowania powłoki lakierowanej, chroniącej przed wilgocią. Właściwości niektórych materiałów warstwowych (płyt) podano w tabl. 5.29.

Koszulki elektroizolacyjne

Są to rurki utkane z włókien organicznych naturalnych, syntetycznych lub z włókien szklanych. W celu zmniejszenia wodochłonności są one nasycone lakierami tworzącymi powłoki elastyczne. Koszulki są stosowane jako dodatkowa osłona cieplna i mechaniczna, do polepszenia izolacji elektrycznej, do ochrony dodatkowej w obszarze o agresywnym środowisku (zwiększona wilgotność, kontakt z aktywnymi substancjami chemicznymi), ułatwiają też oznaczanie przewodów. Najczęściej stosuje się je w przewodach wyprowadzeniowych uzwojeń maszyn elektrycznych oraz w przewodach łączących w przenośnych lub podlegających wibracjom zestawach aparatury łączeniowej.

Zazwyczaj do tej grupy materiałów zalicza się też rurki izolacyjne wykonane z termoplastów zwykłych i termokurczliwych oraz z różnych rodzajów gum. Rodzaje koszulek ujętych w publikacji 684 IEC podano w tabl. 5.30.

Tablica 5.30. Odporność cieplna koszulek elektroizolacyjnych, zaczerpnięto z publikacji 684 IEC

Rodzaje koszulek elektroizolacyjnych	Wskaźnik temperaturowy 77
Termokurczliwe z policzterofluoroetylenu	250
Z tkaniny z tereftalenu polictylowcgo lekko nasycone	130
Z tkaniny szklanej pokrytej guma. silikonową	200
7 tkaniny szklanej, oplatane bez nasycenia Termokurczliwe oeólnego zastosowania, poliolefinowe, o zmniejszonej palności, o wielkości
skurczu 2:1	130
Giętkie termokurczliwe z sieciowanego polwinitu, ogólnego zastosowania, o wielkości skurczu 2:1	105
Silikonowe, wytłaczane	180
Polichloroprenowe wytłaczane ogólnego zastosowania	70
Z tkaniny szklanej z pokryciem po!winitowym	105
7 tkaniny szklanej z pokryciem akrylowym	155
Rozciągliwe, z tkaniny etylenochlorotrójfluoroetylenu (E-CTFE), nic powlekane	155
Z tkaniny z tereftalanu polietylenowego, oplatane, rozciągliwe, gołe, ogólnego zastosowania Termokurczliwe poliolefinowe z podwójna ścianką, nie zabezpieczone przed zapaleniem	130
Termokurczliwe, ogólnego zastosowania, poliolefinowe. półsztywne o wielkości skurczu 2:1	130
Silikonowe wytłaczane, ogólnego zastosowania o niskiej zawartości substancji lotnych	180
^1 Stosuje się wyłącznie jako element dystansujący i osłonę mechaniczną (w przypadku przesycania wskaźnik •-mperaturowy zależy od rodzaju impregnatu).

Folie elektroizolacyjne

Folie na bazie materiałów termoplastycznych są produkowane jako taśmy lub arkusze. Do najważniejszych rodzajów folii, uszeregowanych wg narastających dopuszczalnych