214 215

Kartograficzne metody prezentacji

6.1.4. Metoda kartogramu

Ryc. 633. Kartogram odsetków użytków trwałych w powierzchni użytków rolnych w gminach byłego województwa płockiego

H 1M-B.4 ■ lU-IS.7 □ U-lill 1.0- 7.6

Kartogram zawiera informacje zapisańe nąpoziomie.skal porządkowych, interwa-fbwYoh. a nąjczęściej ilorazowych, dlatego zaliczany jest dornętod -ilościowych. Na mapie wyróżnione są pola; najczęściej są to jednostki podziału administracyjnego (gminy, powiaty województwa) pokryte barwą lub odcieniami szarości zgodnie z legendą umieszczoną obok mapy. Legendą skljidŁsię zwykle z ciągu prostokątów zawierających wzorce barw lub szarości (skala achroma-tyczna), które objaśniono, podając obok odpowiednie wartości (ryc. 6.23).

Rozpoznanie mapy wykonanej metodą kar- j (ograniu nie stwarza na ogól większych trudności, choć możemy spotkać taką jego odmianę, na której wyróżnione polajiie sa jednostkami administracyjnymi. Pola mogą być wyróżnione przez autora mapy w ten sposóbfaby lepiej pokazać zmienność prezentowanego gawiska. Takie kart ogramy nazywane dazymctrycznymi. są stosowane wówczas, gdy jednostki administracyjne sa .nieodpowiednie, aby poprawnie pokazać np. intensywność upraw lub gęstość zaludnienia (ryc. 6.24). Czytelnik otrzynnye wówczas mapę

UOłba mliwrtnńców na 1 hm*
	powyM|200
H	100 - 800
1	80-100
K	10- 80
□	• i 1 - 10
m	obwaty. na Mór,eh i mliiuknnloc prrypada na M^oaJ ntt 1 km*
CZJ	obwaiy muamWukan*

Ryc. 6.24. Kartogram dozymetryczny (fragment mapy świat - gęstość zaludnienia, według W. Ostrowskiego)

Ryc. 6.25. Kartogram opracowany w odniesieniu do pól goom&rycmych-kwstlrWM obolu 150 km. Fragment mepy Przekroczenie wartości feyfycmyc/i z#ąrkCw biogen&nych (Europe’s Ęmironmant: the SecondAssessm&ri 1996)

uszczegółowioną przez kartografa, który w dużych jednostkach administracyjnych wyróżnił obszary o zróżnicowanym natężeniu zjawiska Kart ogramy można też opracowywać wykorzystując pola geometryczne (ryc. 6.25).

Aby poznać kartogram omówimy kolejno:

-    dane statystyczne,

-pole podstawowe,

-    wyznaczanie klas,

-    formę graficzną legendy.

Dane prezentowane kartogramicznie mąją charakter względny tzn. zapisywane są w formie relacji dwu wielkości. Metodą kartogramu można przedstawiać m.in. następiyącc wskaźniki: gęstość zaludnienia (ludność/powierzchnia), plony (zbiory/powierzchnia zasiewów), hodowlę (poglowie/powierzchnia użytków rolnych), przyrost naturalny (urodzenia/10 000 mieszkańców) oraz inne wskaźniki. Ogólnie akceptowaną zasadą jest prezentowanie w formie kartogramu tylko wartości względnych. Stosowanie wartości bezwzględnych (liczba ludności, zbiory, produkcja samochodów) uważane jest za błędne.

Pole podstawowe to jedno z elementarnych pojęć geograficznych. Geografowie często korzystąją z danych statystycznych odniesionych do pól, które są zwykle jednostkami podziału administracyjnego (gmina - powiat - województwo). Opracowując mapę Polski, można pokazać gęstość zaludnienia lub średnie place w odniesieniu do około 2500,300 lub 16 pól, na które podzielono Polskę. Zrozumiale, że otrzymamy mapy o różnej szczegółowości, mimo tej samej skali (ryc. 6.26). Przyjęcie pól o określonej wielkości odpowiada pewnej szczegółowości prezentacji i badania, a wynikąjące stąd wnioski

215