216 217

Kartograficzne metody prezentacji___    . ■ _

są słuszne tylko dla takiego właśnie poziomu agregacji danych. Wynika stąd wniosek, że tylko operowanie polami o jednakowej wielkości, dla których zbiera się dane statystyczno, pozwala na opracowanie mapy o jednakowej szczegółowości. Nie jest laką mapą kartogram w podziale wojewódzkim, w którym województwo mazowieckie jest niemal czterokrotnie większe od opolskiego, a dwukrotnie - od kujawsko-pomorskiego i podkarpackiego. Takie mapy prezentują różną szczegółowość, ale ze względu na dostępność danych statystycznych są one powszechnie opracowywane.

Ryc. 6.26. Kartogramy w Hf samej s*af. o jednakowychMasach, ale opracowana na podstawie raźnych jednostek odniesienui - sołectw i gmm (wedtug W. SpaJlka 2001)

Cechą kart ogram u jest oznaczenie na mapie pól o podobnych wartościach jednakową barwą lub odcieniem szarości; dane odnoszące się do podziału przestrzennego są grupowane w klasy. Wyznaczenie klas to konstrukcja szeregu rozdzielczego; wskazanie granic klas, np. 100-125 osóh/km³; oraz liczebności klas - w tej klasie znajdzie się np. 6 województw, które będą jednakowo oznaczone na mapie. Istnieje wiele sposobów wyznaczania klas, a liczba możliwych kombinacji (a zatem map) zależy od liczby klas. Na przykład w podziale wojewódzkim można opracować 1365 kartogramów pięcioklasowych. W ogólnie dostępnych programach komputerowych przewidziano zwykle opracowywanie kartogramu. „Gotowe” sposoby wyznaczania klas to najczęściej klasy o jednakowej rozpiętości (np. 10-30,30-50, 50-70 - tu rozpiętość wynosi 20) oraz o jednakowej liczebności, czyli o jednakowej liczbie jednostek przestrzennych znąjdiyących się w danej klasie. Takim podziałem jest czteroklasowy kartograin w podziale wojewódzkim, w którym w każdej klasie znajdują się cztery województwa. Granice klas mąją wówczas różne rozpiętości. Decyla o sposobie wyznaczania klas powinna być uzależniona od statystycznego rozkładu kartowanego zbioru.

i

sol    •

ii 5    5    « io

flyc 6 26 Wyfcres wartości. OS pionowa jesto&ątar-[o\\onychwartośęi(z}.Ośpaz/omajestQSiąkolefoaSci odkładanych wartości

O-100

Ó- 00

W-60 20-40 0-20

flyc. 6.29. Poprawne opracowana skata szarota wodlug zasady Jm więcej, tym demnief

Warunkiem poprawnego odczytania karto-grainu jest właściwie opracowana legenda.

flyc. 6.27. Histogram - wykres cięsfofflwoSd. Na os/ poziomeI odłożono kartowane wartości dla 49 jednostek przeaPzennych (z). Kropli oznaczają poszczególne pola, a umieszczone pionowo oznaczają pola o identycznej wartości

Pożyteczne jest wykonanie histogramu (ryc. 6.27) lub wykresu wartości (ryc. 6.28), które unaoczniają i ułatwiają wybór granic klas. Na obu wykresach widać „dziury" między kropkami odpowiadającymi kolejnym wartościom. Są to miejsca, w których można wyznaczyć granice klas, gdyż wówczas w jednej klasie mogą się znaleźć wartości podobne. Ogólnie można zalecić, aby wyznaczając granice klas dążyć do podobnej liczebności pól w poszczególnych klasach z zachowaniem łatwych do zapamiętania sekwencji wartości granic.

sol

Powinny to być prostokąty usytuowane pionowo o wysokości proporcjonalnej do rozpiętości kolejnych klas i odpowiednio opisane (ryc. 6.23). Za poprawną uznaje się również legendę zbudowaną z jednakowych prostokątów, choć jest ona mniej poglądowa. Istotna jest sekwencja zastosowanych barw lub szarości. W przypadku skal szarości stosowana jest zasada „im więcej tym ciemniej" (ryc. 6.29). Przy doborze sekwencji barw zasadniczym elementem jest jasność barw. Na przykład na mapach gęstości zaludnienia stosowane są najeżę-1 ściej barwy: żółta - jasnopomarańczowa -1 pomarańczowa - jasnobrązowa - brązowa.

Oprócz podstawowego rodzaju karlogramu stosuje się wiele form prezentacji również określanych mianem kartogramów, ale o nieco innych zasadach konstrukcji.

Kart ogramy strukturalne prezentują strukturę zjawiska dzięki odpowiedniemu zróżnicowaniu pasów przebiegających przez kolejne jednostki przestrzenne (ryc. 6.30). Kartogram złożony powstąje przez nałożenie na jednej mapie dwóch kartogramów. Na rycinie 6.31 są to dwa czarno-białe kartogramy Uustriyące gęstość sieci komunikacyjnej, jako wypadkową gęstości kolei i dróg. Pewną popularność zdobyły kartogramy złożone barwne. Na rycinie 6.32A pokazano schemat powstawania barwnego kartogramu złożonego. Każde pole na mapie zostało oznaczone jedną barwą odpowiadającą dwóm charakterystykom zapisanym w legendzie (ryc. 6.32B). Takie mapy są bardzo dobrym narzędziem analizy współwystępowania zjawisk.

217