21O 04 Dokopali się do naszego DNA

21

ODKRYĆ

XXI WIEKU

„Gazeta" pełna nauki - codziennie najnowsze doniesienia

■gazeta

FedaO' ortMa&^ca Mjqj Kossctutta

Nal c*.vyuż iitiJwSajofti*

wwwęaztt-p/naika Infamii. 0 Ml 130 000

ShMimir Zagorski

□okopali się

do naszego DNA

Człowiek ma zadziwiająco mało genów niewiele więcej niż pewien niepozorny przezroczysty robaczek.

Tak brzmi jedna z najbardziej zaskakujących wiadomości

naukowych ostatnich lat.

XXI Alek w1 <sLCfc rozpoczął się mocnym akcentem. 12 kJtcqo 2001 r (twa wiefti? zespoły badawcze ogłosiły sensacyjną wiadomość: „Odczyu ismy potny genom crcw*ka" Co :o znaczy? 7e ustalono Stera po literze całą nasza ganetyczrą instukcję Teheprzeosy nafcie szczególOAC ok-eslaccc ojdowc i dzn'anic kazdoi koniort-j maja wszystkie organizmy na Ziemi mieszkająca w naszym przewodzie pokarmowym bakfcna. kolorowy motyl, kwitnący na polu mak czy wreszcie nasza koleżanka z kasy. Zupełnie zadziwiającą rzeczą os: to, ze instrukcja kazccęo z tych. a także mrtćrdów innych zamieszkujących Ziemię oręarlzrrćw sprowadza się do tego samego związku chemicznego Chodzi o kwas deoksyrytcrukleincv/y.

A ponioważ icgo nazwa mc brzmi zbył zachęcająco na ogól posługujemy są; skiutein DNA

Struktur? L)NA ustaMi w * 953 r. James Watson i Francis Crtc< Było to jedno z najważniejszych. o ie ne na.ważniejsze odkrycie XX wieku. Od ponad 50 lat wiedzieliśmy zatem że ONA ma postać podwójnej tieKsy Najłatwiej wyobrazić ją sobie jako skręconą snurową dabinkę.

Chemiczna budowa DNA Jest monotonna Jeden bok d'abnki przypomina straszliwie długi pociąg zlczory z wielu wagoników. W każdym z nici siedzi trzech pa-sazorów: cukier (deoksyryboza), roszta fosforanowa oraz zasada azotowa. Pierwszych dwoje zawsze Jeździ razem, natomiast zasada może występować w cz ered różnych wariantach A (adenina). T (tymina) G (guarana) i C (cytozyna) Drugi bok drabinki wyg ąda tak samo. Pociąg stoją równolegle do słotne, przy czym zasada A siedząca w przedziale pierwszego pociągj zawsze stoi naprzeciw zasady T z drugiej ma. zaś C na-P'zeciw G To właśnie od kolejności ułożenia tych par zależy, jakie geny wchodzą w skład DNA i jakie bia&a o gamzm może na ich podstawie tworzyć A to w kon-sekwercy decyduje o tym. że mamy dwie zamiast ośmiu nóg, zielone, a nie niebieskie oczy, mniejszą czy większą sklunność do alergii, a także niskie IQ lub powyżej średniej.

Pociąg ludzkiego DNA składa się z bagatela 3 md wagoników i to. co udało się naukowcom 12 lutego 2301 r„ polegało właśnie na ustaleniu dokładnego (uściślimy - prawie dokładnego) składu tego poc ącu

Ta wiadomość podawana dziś. tj. na początku 2006 r . nie brzmi już zbyt sensacyjnie Żyjemy w iohie super-wydajnych komputerów i ustaierie kolejności położenia 3 ndd elementów nie robi na nas wielkiego wrażenia. Ale gdy w 1990 r. biolodzy rozpoczynali całe przedsięwzięcie. było ono niewyobrażalnie trudne i ambitne. Dość powiedzieć, 2e prace trwaty ponad dzlasęc lat, zaangażowało się w me kilkuset naukowców z USA. Kanady. Francji. Niemiec Japonii i Widoej Brytanii, koszt badaó zaś wyniósł bliska 3 mld doi. Ponieważ od po czątku wszyscy zdawali sobie sprawę, że ustalenie bu-duwy ludzkiego DNA będzie miało znaczenie urakłytz-ne, do gry wkroczyli też prywatni przedsięoiorcy Szczególnie liczyła się tu firma Celera Genomcs pod wodzą niepokornego naukowca Craiga Yentera.

To właśnie Yenter wymyśli nieco mniei dokładną, ale znacznie szybszą metodę .na skróty’ laką można badać knmjiletne genomy różnych organizmów. 0 ile pracujący za państwowe pieniądze specjaliści pod wodzą Francisa Cclfinsa analizowali budowę ludzkiego DNA krok po kroku, wiedząc dokładne, jakim fragmentem instrukcji się w danej chwili zajnują, o tyle Yenter zastosował szatkowanie genomu. Poc ąl go na 10 rrdri kawałków, namroźyl wszystkie ta fragmenty w komórkach baletem i po ztozemu wszystkiego z powrotem .na za ktsdkT ustalał za pomocą komputerów kolejność der w ludzkim DNA. Metoda Ventera początkowe byta krytykowana przez naukowy establishment ale gdy okaże-