222 223 2

Męska część układu rozrodczego jest prościej zbudowana. Jądra składają się z kulistych, pęcherzykowatych podjednostek, położonych po stronie grzbietowej członu (ryc. 88C), połączonych kanalikami nasiennymi z nasieniowodem. Nasieniowód przechodzi w kanalik wytryskowy, który uchodzi do przedsionka płciowego. Końcowy odcinek kanału wytryskowego zróżnicowany jest, w wysuwane z przedsionka płciowego, prącie.

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

Dojrzałe osobniki rozmnażają się wyłącznie płciowo. Większość jest hermafro-dytyczna. Larwy niektórych gatunków mogą się rozmnażać przez podział podłużny i pączkowanie (patrz dalej). Zapłodnienie jest wewnętrzne, ale wykazuje różne modyfikacje. Samozapłodnienie, w obrębie danego członu, u gatunków hermafrodytycznych jest bardzo rzadkie. Najczęściej występuje zapłodnienie krzyżowe pomiędzy dwoma tasiemcami, jeżeli osobniki występują liczniej u gospodarza. U gatunków, u których osobniki występują pojedynczo u gospodarza, zachodzi zapłodnienie krzyżowe pomiędzy członami. Samoza-płodnieniu zapobiega protandria, w odniesieniu do danego osobnika, czy w odniesieniu do danego członu.

Jaja

Produkcja jaj jest najczęściej ogromna. Na przykład tasiemiec nieuzbrojony, którego strobila u postaci dojrzałej składa się z 700 do 1 000 członów, odrzuca dziennie do 10 z nich, a każdy zawiera ok. 100000 jaj.

Jaja tasiemców członowanych wydostają się do środowiska zewnętrznego z odchodami żywiciela, uwolnione z członów albo wraz z członami.

Jaja są drobne, kuliste lub w zarysie owalne. Występują też jaja sześcienne, wrzecionowate i o innych jeszcze kształtach. Mogą być zaopatrzone albo w osłony jajowe (wytwory dróg rodnych) albo w osłony jajowe i zarodkowe (wytwory rozwijającego się zarodka). W szczegółach osłony są bardzo różnie wykształcone u poszczególnych gatunków, ale jaja nimi osłonięte można sprowadzić do czterech podstawowych typów. Jaja stosunkowo prosto zabezpieczone przed wpływami środowiska zewnętrznego pokryte są twardą osłoną z wieczkiem, zwaną kapsułką lub skorupką, będącą wytworem ootypu. Jaja, które rozwijają się w macicy do stadium larwy — onkosfery (patrz dalej), mają najczęściej kilka osłonek zarodkowych. Najbardziej wewnętrzna zwana jest osłonką onkosfery, dalej na zewnątrz występują: osłonka wewnętrzna, osłona zewnętrzna i embriofor. Całość może być objęta wydzieliną komórek macicy, zwaną kapsułką maciczną. Embriofor jest najbardziej złożoną osłonką. Zbudowany jest z dwóch warstw, każda składa się z pręcikowatych podjednostek, ułożonych pod kątem prostym w stosunku do siebie. Trzeci typ jaj cechuje szczególne gruby embriofor, zbudowany z keratynowych podjednostek, regularnie rozmieszczonych, które nadają tej osłonie charakterystyczny promienisto-prążkowany wygląd (ryc. 9IB). Embriofor jest pokryty cienką osłoną zewnętrzną, która zwykle odpada po wydostaniu się jaja z układu pokarmowego

gospodarza. Jaja, które zaczynają rozwijać się w macicy a kończą rozwój w wodzie, mają embriofor pokryty rzęskami. Gatunki nie mające żółtników i gruczołów Mehlisa produkują jaja, które w trakcie przebywania w macicy otaczają się grubą komórkową osłoną zarodkową.

Bruzdkowanie jaj jest całkowite równomierne lub nierównomierne, dalsze etapy przebiegają podobnie jak u wirków produkujących jaja endo- lub ektolecytalne.

Nieliczne gatunki tasiemców członowanych są jajorodne, większość jest jajożyworodna. U gatunków jajożyworodnych jaja rozwijają się w macicy do stadium zwanego przedlarwalnym i kończą rozwój poza organizmem gospodarza albo w macicy osiągają stadium pełnej larwy. Dwa rodzaje larw wylęgają się z jaj tasiemców członowanych: onkosfera lub koracidium.

Larwy

Pierwsze stadia larwalne

Onkosfera wylęga się z jaja w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego. Ma kształt kulisty albo mniej lub bardziej wydłużony. Składa się z zespołu nie zróżnicowanych komórek, objętych komórkami ułożonymi nabłonkowato. Na jednym z biegunów ma trzy pary haków (ryc. 90B, 9IB). Po wydostaniu się z osłon jajowych, onkosfera przy pomocy haków przedostaje się przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych. Dalej, unoszona prądem krwi i częściowo

®yc. 90. Tasiemce właściwe, stadia rozwojowe. A — koracidium, B — onkosfera w osłonach jajowych, C — procerkoid, D — pleroccrkoid, E — cysticerkoid, F — cysticerkus

223