228 229

228 ROZD7.IAI K

bijamy na czołówki wykreowane sensacje - wszystko po to, byle zapewnić wzrost nakładu czy tzw. oglądalności. (...) Argument na to jest jeden: taka jest publiczność. Nie wiem, < ty rzeczywiście telewizja i radio już dziś mają takie audytorium, które nie jest w stanie znlcif czegoś mądrzejszego od „13 posterunku". Ale wiem, że jeżeli nie będziemy go karmić czynu innym, to z pewnością takie właśnie będzie”.

Infantylizm sam w sobie nie jest niczym nieetycznym. W mediach i dzień nikarstwie jest jednak etycznie naganny. Na tym właśnie polega specyfika etyki profesjonalnej rozpatrywanej w perspektywie etyki cnót: pewne cechy charakte ru, które mogą być moralnie neutralne w codziennym życiu, w życiu zawodowym stają się cnotą lub swoistym grzechem.

Listę grzechów zamykają chciwość i pycha:

Ileż to tekstów i programów powstaje bez istotnej przyczyny i merytorycznego uzastul nietiia. Ileż informacji trafia do mediów z jednego głównie powodu - dla wzbogacenia mi szej wierszówki (...)

Dziennikarze polscy nie grzeszą skromnością. Sami siebie oceniają nader wysoko, przy znają sobie lukratywne nagrody; a słowa krytyki pod własnym adresem odrzucają stanowczo Niemal każdą negatywną uwagę o swojej pracy traktują jako zamach na wolność słowa™.

W wydanej w 2003 r. książce M. Iłowiecki wylicza 12 medialnych i dzienni karskich „grzechów głównych”⁵⁹. Wśród nich jest przemilczanie niewygodny! h informacji, nagłaśnianie informacji niesprawdzonych, świadome insynuacje, mi nipulacja tytułami i lidami, kreowanie pozornych autorytetów.

Istotnym, choć rzadko wspominanym przez etyków i samych dziennikar/y grzechem dziennikarskim, jest małość. Przejawia się w deprecjonowaniu lub przemilczaniu sukcesów kolegów i konkurencyjnych mediów, niepodawaniu, /<• ktoś wcześniej opublikował informację na dany temat, podważaniu kompetencji i przypisywaniu złych intencji. Małość dotyczy w równym stopniu słabych mc diów lokalnych jak i potężnych ogólnopolskich, które inspiracje do swoich new sów czerpią często z gazet lokalnych.

Zapewne tylko niewielka część dziennikarskich przewinień etycznych jest rc jestrowana. Na podstawie 347 skarg, które w 2006 r. wpłynęły do Rady Etyki Mc diów, można stwierdzić, że największymi słabościami polskich dziennikarzy s.| manipulacja faktami, zwłaszcza w kwestiach politycznych, podkręcanie informu cji, kreowanie medialnej rzeczywistości, amatorska lustracja, odmowa publikacji sprostowań i załatwianie prywatnych porachunków właścicieli mediów za porno cą publikowanych w nich materiałów⁶⁰. ^{1 2}

* ^{2 2}

Mimo że większość ludzi nie wykazuje szczególnej odwagi cywilnej, niezależności w myśleniu i działaniu, od dziennikarzy, przynajmniej mediów deontolo-gicznych oczekuje się mądrości, odwagi, niezależności, słowem - mocnego charakteru. Podkreśla to wagę cnót, a nie norm w dziennikarstwie.

Warunkiem podstawowym uprawiania dobrego dziennikarstwa jest wiara w wartości i chęć ich realizacji. Władysław Stróżewski ujął to następująco:

Zakładamy istnienie pewnej świadomości moralnej, świadomości istnienia wartości, ich jakości i ich hierarchii, jak również potrzeby ich realizowania, że zachowane są pewne elementarne możliwości tej realizacji, w szczególności pewne minimum podmiotowego dynamizmu, wolności wewnętrznej i zewnętrznej itd. Momenty wolicjonalne i emocjonalne także muszą być - oczywiście - uwzględnione. Pierwsze decydują o tym, że człowiek w ogóle chce do czegoś dążyć i coś realizować w sobie (bez spełnienia tego warunku nie może być w ogóle mowy o moralności jako sposobie urzeczywistniania wartości), drugie - że to dążenie nie jest dlań czymś obojętnym, „beznamiętnym”, lecz wiąże się - na przykład - z satysfakcją i radością, gdy się udaje, a z bólem i smutkiem, gdy na drodze jego spełnienia pojawiają się niepowodzenia, utrudniające czy uniemożliwiające osiągnięcie celu⁶².

Słowa prof. Stróżewskiego mogłyby służyć jako streszczenie idei całej książki. Bo etyczne dziennikarstwo powinno sprawiać przede wszystkim radość i satysfakcję.

PODSUMOWANIE

Dla etycznego uprawiania dziennikarstwa potrzebne są pewne specyficzne cnoty, które w życiu codziennym lub innych zawodach nie odgrywają pierwszoplanowej roli.

W różnych rodzajach mediów i różnych modelach dziennikarstwa preferowane są różne cnoty. W brukowcach wszelkie cnoty wręcz przeszkadzają w pracy.

Wyeksponowanie etyki cnót w etyce dziennikarskiej pozwala unieważnić terminologiczne niejasności związane z pojęciami „etyka dziennikarska”, „etyka dziennikarzy” i „etyka dziennikarstwa”.

W odróżnieniu od negatywnie nacechowanej etyki norm, etyka cnót ma pozytywny charakter: brak jakiejś cnoty nie czyni człowieka nieetycznym. Natomiast przekroczenie normy automatycznie piętnuje człowieka.

1

⁵⁷ Tamże, s. 210.

^M Tamże, s. 211.

^w M. Iłowiecki, Krzywe zwierciadło. O manipulacji w mediach, Claudiom, Lublin 2003, s. 113 I '•(» Autor podaje liczne przykłady z polskich i zagranicznych mediów.

2

Za: „Press", 3 (134). 2007, s. 7.