233 2

233

73. Zasady rozmieszczania wymiarów

Uzupełnienie zapisu postaci konstrukcyjnej o niezbędny układ wymiarów zwiększa ilość informacji zawartych na rysunkach. Pamiętamy, chociażby z zasad wyboru rzutu głównego (rozdz. 3), że formy zapisu postaci konstrukcyjnej powinny być analizowane w powiązaniu z układem wymiarów i w znacznej mierze jemu podporządkowane. Jednak z uwagi na to, że zapis postaci konstrukcyjnej jest czynnością wcześniejszą niż zapis wymiarów, ściślejsze podporządkowanie w tym momencie rzutów rysunkowych (widoków i przekrojów sposobom optymatafigo doboru układu wymiarów może okazać się działaniem nieuzasadnionym.

W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera reguła nakazująca zachowanie właściwego miejsca i czytelności przekazywanej informacji, wynikająca z zasad i racji zapisu konstrukcji oraz teorii konstrukcji [9].

Konieczność zachowania czytelności przekazu w przypadku zwiększania ilości informacji jest z reguły oczywista. Jedynym problemem jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób osiągnąć pożądany efekt?

Podczas zapisu układu wymiarów dość częstym błędem jest przyjęcie, że skoro czytelność zapisu postaci konstrukcyjnej zależy od układu rzutów, to i poprawną czytelność układu wymiarów uzyska się rozmieszczając je w miarę równomiernie na wszystkich rzutach. Takie postępowanie powoduje jednak rozdzielenie grupy wymiarów właściwych dla danego elementu postaci geometrycznej przez umieszczenie poszczególnych wymiarów na różnych rzutach. Wymiar jest bowiem wówczas traktowany jak jeszcze jeden element postaci konstrukcyjnej, do której, jak wiadomo, nie należy.

Relacje między postacią konstrukcyjną a układem wymiarów najlepiej prześledzić, gdy postać geometryczna przedmiotu będzie rozpatrywana jako zbiór elementarnych utworów geometrycznych (walców, graniastosłupów, stożków, kul itp.) połączonych ze sobą w określonym porządku. Przy tak „rozłożonej” konstrukcji łatwo zauważyć, że wymiary podzielą się na dwie grupy. Jedną będą stanowiły wymiary opisujące wielkość figur wyodrębnionych z postaci konstrukcyjnej, drugą zaś - wymiary określające wzajemne położenie tych figur. Powstałe w ten sposób grupy wymiarów, właściwych dla poszczególnych geometrycznych cech konstrukcyjnych, nazywa się wymiarami związanymi.

Wymiary związane nie mogą być rozdzielone na różne rzuty i należy je podać na tym rzucie, który najwyraźniej pokazuje wymiarowy zarys. Błędem jednak jest sugerowanie [12], że cechy takie ma w większym stopniu przekrój niż widok. O tym, na jakim rzucie należy podać wymiar, decyduje głównie zasada wymiarów związanych, a nie sam rodzaj rzutu.