270

-    normalna konsystencja masy - odpowiada takiej zawartości wody, przy której porcja gliny nie przykleja się do blatu stołu ani do powierzchni dłoni podczas ręcznego jej urabiania;

-    granica wałeczkowania (dolna granica plastyczności) - masa plastyczna posiada taką wilgotność, że traci spoistość przy próbie uformowania z niej wałeczków o średnicy mniejszej niż 3 mm;

-    stan, w którym masa traci spoistość pod wpływem nacisku zewnętrznego, ulegając tym samym rozsypaniu.

Metoda Atterrberga-Wasiljewa polega na wyznaczeniu wartości wskaźnika plastyczności jako różnicy pomiędzy wilgotnością masy będącej w stanie górnej granicy plastyczności (dolnej granicy płynności) a wilgotnością masy charakterystycznej dla stanu dolnej granicy plastyczności (tzw. granicy wałeczkowania).

Wartość tego wskaźnika oblicza się według następującego wzoru

^Aw = Wg_gp-W_dgp    (3.133)

gdzie:

Paw - wskaźnik plastyczności według Atterrberga-Wasiljewa;

W™,,    -    wilgotność masy odpowiadająca stanowi górnej granicy plastyczności, %;

Wpgp    -    wilgotność masy odpowiadająca stanowi dolnej granicy plastyczności, %.

Im badany surowiec lub masa ceramiczna wykazują wyższą wartość tego wskaźnika, tym są bardziej plastyczne.

Ilustruje to poniższa klasyfikacja glin:

-    glina klasy I - P_Aw >15;

-    glina klasy II - 7 < P_AW < 15;

-    glina klasy III - 1 < P_Aw < 7;

-    gliny o wskaźniku - P_AW < 1 są nieplastyczne.

Oznaczanie plastyczności metodą Ziemiatczyńskiego

Ten sposób określanfa plastyczności surowców ceramicznych należy do grupy metod określających plastyczność jako wielkość odkształcenia bez naruszenia spoistości masy pod działaniem określonej siły zewnętrznej w określonym czasie. W metodzie Ziemiatczyńskiego stopień plastyczności masy określa się za pomocą iloczynu siły wywołującej odkształcenie i wielkości tego odkształcenia. Oznaczenie przeprowadza się w prostym przyrządzie, który jest przedstawiony na rysunku 3.77. W oprawie (1) jest osadzony przesuwnie trzpień (2), na którego końcach są zamocowane metalowe płytki (3 i 4). Dolna płytka (3) jest przeznaczona do ściskania badanej próbki w kształcie kuli wykonanej z badanego surowca, natomiast górna płytka (4) służy jako podstawka naczynia, do którego wsypuje się śrut w celu wywarcia obciążenia na próbkę. Badaną próbkę umieszcza się na stoliku (5). Na trzpieniu jest wykonana skala milimetrowa, służąca do określania wymiaru (wysokości, średnicy) próbki przed i po odkształceniu. Dla ułatwienia obserwacji powstawania spękań na powierzchni badanej próbki, w tylnej części przyrządu znajdują się lusterka. Sposób wykonania oznaczenia jest następujący. Badany materiał (surowiec ilasty lub masę ceramiczną) zarabia się wodą do stanu normalnej konsystencji, właściwej do formowania pla-

270