- normalna konsystencja masy - odpowiada takiej zawartości wody, przy której porcja gliny nie przykleja się do blatu stołu ani do powierzchni dłoni podczas ręcznego jej urabiania;
- granica wałeczkowania (dolna granica plastyczności) - masa plastyczna posiada taką wilgotność, że traci spoistość przy próbie uformowania z niej wałeczków o średnicy mniejszej niż 3 mm;
- stan, w którym masa traci spoistość pod wpływem nacisku zewnętrznego, ulegając tym samym rozsypaniu.
Metoda Atterrberga-Wasiljewa polega na wyznaczeniu wartości wskaźnika plastyczności jako różnicy pomiędzy wilgotnością masy będącej w stanie górnej granicy plastyczności (dolnej granicy płynności) a wilgotnością masy charakterystycznej dla stanu dolnej granicy plastyczności (tzw. granicy wałeczkowania).
Wartość tego wskaźnika oblicza się według następującego wzoru
^Aw = Wggp-Wdgp (3.133)
gdzie:
Paw - wskaźnik plastyczności według Atterrberga-Wasiljewa;
W™,, - wilgotność masy odpowiadająca stanowi górnej granicy plastyczności, %;
Wpgp - wilgotność masy odpowiadająca stanowi dolnej granicy plastyczności, %.
Im badany surowiec lub masa ceramiczna wykazują wyższą wartość tego wskaźnika, tym są bardziej plastyczne.
Ilustruje to poniższa klasyfikacja glin:
- glina klasy I - PAw >15;
- glina klasy II - 7 < PAW < 15;
- glina klasy III - 1 < PAw < 7;
- gliny o wskaźniku - PAW < 1 są nieplastyczne.
Oznaczanie plastyczności metodą Ziemiatczyńskiego
Ten sposób określanfa plastyczności surowców ceramicznych należy do grupy metod określających plastyczność jako wielkość odkształcenia bez naruszenia spoistości masy pod działaniem określonej siły zewnętrznej w określonym czasie. W metodzie Ziemiatczyńskiego stopień plastyczności masy określa się za pomocą iloczynu siły wywołującej odkształcenie i wielkości tego odkształcenia. Oznaczenie przeprowadza się w prostym przyrządzie, który jest przedstawiony na rysunku 3.77. W oprawie (1) jest osadzony przesuwnie trzpień (2), na którego końcach są zamocowane metalowe płytki (3 i 4). Dolna płytka (3) jest przeznaczona do ściskania badanej próbki w kształcie kuli wykonanej z badanego surowca, natomiast górna płytka (4) służy jako podstawka naczynia, do którego wsypuje się śrut w celu wywarcia obciążenia na próbkę. Badaną próbkę umieszcza się na stoliku (5). Na trzpieniu jest wykonana skala milimetrowa, służąca do określania wymiaru (wysokości, średnicy) próbki przed i po odkształceniu. Dla ułatwienia obserwacji powstawania spękań na powierzchni badanej próbki, w tylnej części przyrządu znajdują się lusterka. Sposób wykonania oznaczenia jest następujący. Badany materiał (surowiec ilasty lub masę ceramiczną) zarabia się wodą do stanu normalnej konsystencji, właściwej do formowania pla-
270