272,273

272

Teorie literalni yB

XVIII w.:    Poglądy Locke’a krytykuje współczesny mu filozof niciniei laI I

Wilhelm Leibniz-w dziele z 1704 roku nawiązującym do ut(V cke’a zarówno tytułem (Nowe rozważania dotyczące rozumu i kompozycyjnie, Leibniz dowodzi że idee - wyrażenia mowy M pozostają w bezpośrednim związku z rzeczywistością, I w lont! przyznaje pojęciom charakter naturalny, zaś wyrażeniom ję/ykad cjonalny.

Filozof francuski epoki oświecenia Etienne Bonnot de Condillai (1M odmawia ostatecznie naturalności zarówno wyrazom, jak i |>o|yt dząc, że zarówno jedne, jak i drugie są znakami umownymi, pollł^F i myśl mają jednakową naturę.

Semiotyka wspótczesna

XIX w.:    Współczesne dzieje semiotyki zaczynają się wraz z pracami ailtlK

go filozofa pragmatysty Charlesa Sandcrsa Peirce'a.Teoria scmltlfl ce’a jest nierozerwalnie związana z logiką i teorią poznania według Peirce’a, ma bowiem charakter znakowy. Peircc wpruwagB ny (trójelementowy) model semiotyki (trzy parametry definiują#®^ dek przekazu, przedmiot znaku i znaczenie), konstruuje zlo/oM no-trychotomiczną) typologię znaków (najważniejsze to: /miWV indeksy i symbole). Jedną z głównych koncepcji jego teorii Jei| ultf niczonej semiozy (interpretacji znaków przez kolejne znaki), !)■” ne Peirce’a (ColłectedPapers w ośmiu tomach) publikowane są w luf 1958).

^I9^,3^:

1914:

1916:

1923:

1926-1948:

1938:

Umiera Fcrdinand de Saussure.

Umiera Charles Sanders Peirce.

Wydany przez Charlesa Ballyego i Alberta Sechehay ego A»n /fMjft ogólnego Ferdinanda de Saussure’a wprowadza diadyczną (dwuel koncepcję znaku: znak określny jest przez znaczące (signifiant) I Ml gnifie), a więc na przykład ciągi dźwięków języka i odpowiadając (np. k-o-t i pojęcie kota). Wraz z teorią dc Saussure’a semiotyka dza o znakach - przekształca się w semiologię, czyli naukę o znakod

Charles Kay Ogdcn i Ivor Armstrong Richards w pracy The AfoflM Meaning: A Study of the Influence of Language upon Thought of Symbolism wprowadzają tak zwany trójkąt dla zobrazowania AM szych elementów określających znak i wyróżniają kolejno: symbol (lo|l czącą i jej obraz akustyczny), odniesienie (pojęcie znaczone) i | a odnM oznaczaną).

Problematyka semiologiczna zajmuje bardzo ważne miejsce w bailfi Szkoły Praskiej - zwłaszcza u Mukafovskiego i Jakobsona.

Charles Morris wprowadza semiotykę pcntadyczną (pięcioelemimłoW® dając do schematu Ogdena i Kii liardsa jeszcze „Intcipietunl" (w* 1 1 k

trmiotyka

273

piion.i pomyśleć na temat danego znaku, w odróżnieniu od „znaczenia”, designatum, cty-I im m Istawowego pojęcia, na które można przełożyć znak) oraz konkretnego odbiorcę znały Interpretatora (w odróżnieniu od Peirceowskiego interpretanta pojmowanego jako Miń im jalność interpretacyjna tkwiąca w znaku). Morris dzieli również semiotykę na trzy llln ilv: semantykę, syntaktykę i pragmatykę. Podziałem tym posługujemy się do dzisiaj.

^Httlaml Barthes wydaje Mitologie - zbiór artykułów publikowanych w czasopismach Ty luiiich 1954-1954, zawierający semiologiczne analizy rozmaitych zjawisk kultury ma-■Wi'1

M/tnhl semiologiczna utworzona przy Państwowym Uniwersytecie wTartu (Estonia) Htaoiryna wydawanie zeszytów naukowych w języku rosyjskim pod tytułem „Trudy k m ikowym sistiemam”. Do najważniejszych przedstawicieli tej szkoły zaliczamy: Ju-■h M Lotmana, Borysa A. Uspienskiego, Zarę Minc, Wiaczesława I. Iwanowa, Wła-Hinn 1 N. Toporowa, Siergieja Niekludowa, Andrieja A. Zalizniaka i innych. Szkoła ■ I tiiii -jedna z nawybitniejszych szkół semiologicznych wXX wieku - zajmować się ■lak szczegółowymi analizami literatury i kultury jako systemów znakowych.

W llln w ./ym numerze „Trudów po znakowym sistiemam” ukazują się Wykłady z foety-^Uhikluiiilnej Jurija M. Lotmana.

J»la)i . 'publikowana kolejna semiologiczna książka Rolanda Barthes’a, Systeme de hi f(System mody). Jest to bardzo interesujące studium zawierające między innymi Miry /u.u zeń ubiorów kobiecych na podstawie zdjęć publikowanych w popularnych ^BpUuut h (na przykład w „Elle”).

|Wtu 1 y m numerze czasopisma „Tel Quel” ukazują się Eltments de semiologic (Ele-k winiologii) Rolanda Barthes’a - jedna z najważniejszych publikacji podsumo-Wii .ii. 1 tul ni tli'konania semiologii strukturalnej. Książka zostaje następnie wydana V) W 1965 roku.

1 uvca Emilc Benveniste wydaje Problłmes de /itiguistiguegłntrale (Problemy lin-WBń ogólnej). Poglądy Benveniste’a okażą się bardzo inspirujące dla całego poko-mińologów francuskich w latach sześćdziesiątych - zwłaszcza dla Rolanda Bar-fn I lulu Kristevcj. W szczególności inspirujące stają się: koncepcja wprowadzająca ■I między etwnee (wypowiedzią niezależną od kontekstu) a enonciałion (aktem wy-Wlflia związanym z kontekstem), teoria zaimków oraz ogólna idea dialogowości IV/ykiiwcj, a także podstawy semantyki dyskursu.

Uyk wirniki Umbcrto Eco publikuje kompendium semiotycznc pod tytułem l..a ^^■flHi/c (Nieobecna struktura).

_r|w*"i' książka Julii Kristcvcj pod tytułem Semeiótikć. Rechcrchcspour une stmana-w niej już wyraźnie, że także i semiotyka strukturalna zaczyna doświadczać ^^^H»iiy< li irlorin w duchu poststruktundizmu'⁰¹.

■

Bmd* VI miodowe Stowarzyszenie Badań Semiotycznych wybiera 1 Imberto Eco na swo l»H ' f im /a generalnego. Za obowiązującą zostaje uznana nazwa „semiotyka”(ukłon

H)#lllikii||tlll«lyi7iie krytyki semiologii w pracach l<ri«tevej 1 Barthcsa omawiam szerzej ^B^lli nktnra/hmir.