298 299 2

SYSTEMATYKA

Nicienie rozdziela się na dwie gromady, zależnie od występowania gruczołów prżyogonowych — fasmidii. Dodatkowymi cechami diagnostycznymi są: rodzaj układu wydainiczego, budowa gonad, występowanie gruczołów ogonowych — adhezyjnych, wykształcenie oskórka.

Gromada: Adenophorea

Synonimy: Aphasmidia. Hotogonia Diagnoza: nicienie nie mające fasmidii.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Cechami charakteryzującymi przedstawicieli gromady są: brak fasmidii (synonim: Aphasmidia) oraz występowanie pierwotnych narządów wydalniczych, bez kanałów albo narządów brak. Naskórek komórkowy, oskórek przeważnie gładki albo poprzecznie lub podłużnie prążkowany. W gonadach na całej wewnętrznej powierzchni powstają gamety (synonim: Hologonia). Amfidie są dobrze wykształcone. U większości gatunków występują gruczoły ogonowe adhezyjne (.Adenophorea), brak tych gruczołów u pasożytów. Większość nicieni tej gromady prowadzi wolny tryb życia, występują w morzach, wodach słodkich i na lądzie. Nieliczne gatunki są pasożytami zewnętrznymi roślin oraz pasożytami bezkręgowców i kręgowców.

Gromadę rozdziela się na dwie podgromady, w zależności od budowy gardzieli.

Podgromada: EnopHa

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Gardziel cylindryczna lub stożkowata, u części gatunków zróżnicowana na część przednią mięsistą i tylną gruczołową, nie występują rozszerzenia. Gatunki wolno żyjące i pasożyty.

Podgromadę rozdziela się na 7 rzędów, głównie w zależności od trybu życia.

Rząd: EnopUda

Obejmuje gatunki morskie.

Rząd: Isolaimida

Obejmuje gatunki morskie i słodkowodne.

Rząd: Mononchida

Gatunki słodkowodne.

Rząd: Dorylaimida

Gatunki słodkowodne, mcholubne, pasożyty zewnętrzne roślin.

Rząd: Trichocephallda

Postacie dojrzałe pasożytują u kręgowców. Samice i samce z pojedynczymi gonadami. Rozwój pozazarodkowy wprost lub z jednym żywicielem pośrednim.

Włosogłówka ludzka — Trichocephalus Irichiurus pasożytuje w jelicie ślepym (wyrostku robaczkowym) i jelicie grubym człowieka oraz niektórych małp człekokształtnych, najczęściej u osobników młodocianych. Toksyczna, może powodować chorobę wrzodową lub zapalenie jelita ślepego. Charakteryzuje się nitkowatym kształtem, bardzo cienkim przednim odcinkiem ciała, który wbija się w śluzówkę jelita. Jaja wydostają się na zewnątrz z kałem żywiciela i rozwijają się w wodzie lub wilgotnej ziemi, gdzie mogą przebywać długo, mogą nawet przetrwać do ok. 5 lat. Zakażenie następuje przez wypicie wody lub połknięcie ziemi z jajami. Nie ma stadium wolno żyjącego. W jelicie postacie młodociane uwalniają się z osłon jajowych i dojrzewają.

Włosogłówka świńska — Trichocephalus suis pasożytuje u świni domowej i dzików.

Włosogłówka owcza — Trichocephalus ovis pasożytuje u owiec i innych przeżuwaczy.

Włosogłówka lisia — Trichocephalus vulpis pasożytuje u psowatych i łasico-watych.

Włosień kręty (synonim: trychina) — Trichinella spiralis (ryc. 118) jest groźnym pasożytem człowieka, kosmopolitycznym, zakaża ok. 1% ludności świata rocznie. Przedstawia rzadką wśród pasożytów zdolność wykorzystywania do swojego rozwoju tych samych żywicieli, jako żywicieli pośrednich, dla stadiów młodocianych i dla ostatecznych (postaci dojrzałych). Włosień kręty, prócz człowieka, pasożytuje u świń, szczurów, gryzoni leśnych i polnych, lisów, psów, kotów, niedźwiedzi i wielu innych ssaków oraz prawdopodobnie u ptaków (u gołębi, kur i indyków przeprowadzono zakażenia doświadczalne). Pasożyt jest drobny, do 3 mm długi. Człowiek zakaża się przez zjedzenie nie gotowanego mięsa, głównie świń, w których występują otorbione larwy, zwane trychinami. W jelicie cienkim larwy uwalniają się z otoczek jajowych, dojrzewają we włośnie jelitowe i wnikają do przestrzeni limfatycznych śluzówki, gdzie kopulują. Po kopulacji samce giną. Samice są żyworodne, pojedyncza samica produkuje, wciągu 9—16 tygodni ok. 1 500 larw. Larwy dostają się z limfą do naczyń krwionośnych. Z krwią roznoszone są do różnych narządów. Ostatecznie osadzają się w mięśniach

299