2tom055

3. APARATY ELEKTRYCZNE 112

Dobezpieczcnic może być stosowane w dwóch przypadkach jako:

—    dobezpieczenie wyłącznika w celu zwiększenia zwarciowej zdolności łączeniowej takiego zestawu;

—    dobezpieczenie rozłącznika (stycznika) w celu uzyskania zdolności wyłączania prądów zwarciowych przez taki zestaw.

Często na terenie Polski jako bezpieczniki dobezpieczeniowe są stosowane w zestawach ze stycznikami typowe bezpieczniki o charakterystyce zwlocznej. Charakteryzuje je niestety mała odporność na przeciążenia impulsowe. Konsekwencją tego jest zmiana charakterystyk czasowo-prądowych (skracanicsięczasów przedlukowych)i przedwczesne działanie bezpiecznika. Dlatego też ze wszech miar celowe jest stosowanie bezpieczników

0    charakterystyce „aM” jako bezpieczników dobczpicczcniowych. Jednak im są stawiane wymagania nieco odmienne [3.5, 3.7] niż bezpiecznikom zwlocznym. Takie bezpieczniki przyjęto w kraju nazywać ogranicznikami. Celowość ich konstruowania i produkowania jest uzasadniona względami gospodarczymi. Obecnie są produkowane ograniczniki typu Wo-2/SV5 i Wo-2/SV7 o znamionowym napięciu izolacji 500 V prądu przemiennego [3.55] do dobezpiccz.cnia próżniowych styczników typu SV-5 i SV-7 i ograniczników typu Wo HSV-7 i Wo HSV-7I na napięcie 6 kV do dobezpieczenia próżniowych styczników typu HSV-7.

3.4. Łączniki bezzestykowe

3.4.1. Wiadomości ogólne

Łącznik bezzestykowy jest łącznikiem, którego człon łączeniowy główmy nic zawiera zestyków łączeniowych [3.33].

Podstawowymi elementami łączników bezzestykowych, charakteryzującymi ich tory główne są elementy półprzewodnikowe. W części niniejszej pojęcia łącznik bezzestykowy

1    łącznik półprzewodnikowy traktuje się zamiennie jako synonimy.

Półprzewodnikowe elementy energoelektroniczne można klasyfikować wg różnych kryteriów [3.12 ]. Podstawą najczęściej spotykanej klasyfikacji jest struktura elementów. Dlatego też jest stosowany podział łączników bezzestykowych wg użytych elementów półprzewodnikowych.

Tablica 3.8. Podział łączników bezzestykowych

Rodzaj łącznika bezzestykowego	Zastosowanie
	prąd stały	prąd przemienny
Diodowy	+	+
Tranzystorowy	+	-ł-
Z tyrystorami diodowymi	+	-
Z tyrystorami wyłączałnymi	+	-
Tyrystorowy	+	+
Triakowy	—	+

Ze względu na zastosowania łączników w różnych obwodach rozróżnia się łączniki prądu stałego i przemiennego (tabl. 3.8).

W grupie łączników bezzestykowych prądu przemiennego podział wg zastosowanych elementów jest niewystarczający. Łączniki prądu przemiennego występują bowiem

z różnymi elementami półprzewodnikowymi, których właściwości zależą od sposobu sterowania tymi elementami. Do takich łączników należą np.:

__łączniki zerowe nazywane łącznikami synchronizowanymi lub synchronicznymi, które

zapewniają załączanie obwodu głównego w chwili przechodzenia napięcia przez zero (zwykle w przedziale od +10 V do ±25 V);

_łączniki o komutacji wewnętrznej, które umożliwiają wyłączenie w dowolnej chwili

okresu prądu przemiennego.

Podział na łączniki niskiego i wysokiego napięcia, przyjęty powszechnie w dziedzinie łączników zestykowych, w odniesieniu do łączników bezzestykowych jeszcze nie jest stosowany. Wiąże się to prawdopodobnie z tym, że dopiero od niedawna przemysł dostarcza tyrystory i diody o powtarzalnym szczytowym napięciu blokowania i napięciu wstecznym do 5 kV, zaś tranzystory o napięciu tylko do 2 kV. Dlatego też istnieje konieczność szeregowego łączenia elementów półprzewodnikowych i podziału rezystan-cyjno-pojemnościowcgo napięć na tych elementach.

Praktyczne znaczenie w obwodach prądu przemiennego wysokiego napięcia mają jedynie łączniki bezzestykowe tyrystorowe. Łączniki wysokiego napięcia prądu stałego natomiast dogodniej realizuje się przy użyciu w pełni sterowanych elementów (tj. tranzystorów, tyrystorów wyłączających).

Przy projektowaniu i budowie łączników bezzestykowych wysokiego napięcia należy szczególnie zwrócić uwagę na:

lor główny łącznika (szeregowe łączenie elementów półprzewodnikowych i rozkład napięć na tych elementach);

— układy załączcniowc w celu uzyskania impulsów załączających o minimalnym rozrzucie opóźnienia (rzędu kilku dziesiątych części mikrosekundy), o dostatecznej ich długości (czasie trwania) i stromości oraz energetycznie wydajnych (wg katalogów).

3.4.2. Części łączników bezzestykowych

W łącznikach bezzestykowych można wyodrębnić następujące podzespoły (rys. 3.22):

—    tor główny (obwód główny);

—    układy sterownicze (załączcniowc i wyłączeniowe);

- układy ochronne.

Rys. 3.22. Podzespoły łącznika bezzestykowego / tor główny, 2 — układ sterowniczy, 3 układ ochrony przeciwprzepięciowej, 4 zabezpieczenie nadmiarowo-prądowe (bezpieczniki), 5 — odbiornik

Tor główny stanowią elementy półprzewodnikowe połączone w odpowiedni sposób w zależności od przeznaczenia łącznika bezzestykowego. Konfiguracje układów' przedstawiono w [3.12].

Układy sterownicze są niezbędne do sterowania łącznikami bezzestykowymi. Ze względu na różnorodność układów sterowniczych (załączeniow'ych i wyłączeniowych), wyboru układu należy każdorazowo dokonywać indywidualnie. Szczegółowe ich omówienie zainteresowany Czytelnik znajdzie w obszernej literaturze na ten temat [3.12, 3.19].

^ Poradnik inżyniera elektryka tom 2