2tom119

5. MASZYNY ELEKTRYCZNE 240

Tablica 5.21. Najczęściej stosowane gatunki szczotek w maszynach elektrycznych, na podstawie katalogu Fabryki Electrocarbon — Tarnowskie Góry

Rodzaj maszyny	Gatunek szczotek
A. Maszyny komutatorowe
maszyny prądu stałego na napięcie 6-^12 V	M87. M78
do 24 V	M83
do 110 V	M50, M68
maszyny średniej i dużej mocy na napięcie
110-7-600 V	E5. EG 12. EGU, G20
silniki trakcyjne	F.9. E11.EGI09
silniki walcownicze	EG 16, EG 116. EG251
silniki komutatorowe prądu przemiennego	E35, EG 14, G14
silniki małej mocy prądu przemiennego i uniwersalne	ECI224, G300S, PM50 9019. 9072. RH94
wzbudnice turbogeneratorów	EG 12, EGU, EC116, EGI16
B. Maszyny z pierścieniami ślizgowymi
maszyny wolnoobrotowe	M50, F.22, HM6R
maszyny szybkoobrotowe	E13, G12, I.FC557
Pełną informację dotyczącą właściwości szczotek i zakresu ich stosowania dla poszczególnych typów maszyn
zawiera katalog Szczotki węglowe do maszyn elektrycznych Fabryka Podzespołów Elektrotechnicznych
Electrocarbon — Tarnowskie Góry.

madel szczotkowych (tabl. 5.20, rys. 5.4) oraz elementy osprzętu, jak linki i końcówki są znormalizowane i podane w normie PN-90/F.-06736.

Ze względu na poprawną pracę zestyku ślizgowego jest bardzo ważne zastosowanie odpowiedniego gatunku szczotek ustalonego przez wytwórcę maszyny. W przypadku braku szczotek żądanego gatunku można wykorzystać ich odpowiedniki zgodnie z informacją zawartą w katalogu Fabryki Electrocarbon - Tarnowskie Góry (tabl. 5.21).

W maszynach komutatorowych przystosowanych do obu kierunków wirowania szczotki są ustawiane promieniowo do powierzchni komutatora, zaś w maszynach przystosowanych do jednego kierunku mogą być także ustawiane skośnic (rys. 5.5).

Szczotki powinny być starannie dotarte, a docisk każdej z nich powinien być praktycznie jednakowy i nie powinien mieć odchyłek większych niż +10% wartości średniej (tabl. 5.19). Graniczne zużycie szczotki określa się dopuszczalną wysokością szczotki pracującej, która nie powinna być mniejsza niż 35% wysokości r szczotki nowej dla szczotek promieniowych i 30% dla szczotek skośnych (tabl. 5.20). Niektóre firmy zaznaczają na szczotce granicę jej zużycia.

Poprawna praca szczotek jest w dużym stopniu zależna od stanu powierzchni komutatorów lub pierścienia ślizgowego. Powierzchnia ta powinna być dokładnie walcowa i współosiowa z osią obrotu (p. 5.7.14.1).

5 1.13. Wymiary montażowe maszyn elektrycznych

Wymiary montażowe maszyny elektrycznej ogólnego zastosowania są znormalizowane i określają położenie elementów łączących ją z fundamentem oraz sprzęgających z maszyną współpracującą. Oznacza to możliwość wymiany maszyny w miejscu jej zainstalowania bez względu na producenta.

Na rysunku 5.6 podano znormalizowane oznaczenia literowe maszyn mocowanych na łapach.

Rys. 5.6. Wymiary montażowe maszyny mocowanej na łapach i ich oznaczenie literowe

A —odległość między osiami otworów na śruby mocujące w łapach maszyny, mierzona w płaszczyźnie prostopadłej do osi wału: B ----- odległość między osiami otworów na śruby mocujące w łapach maszyny, mierzona wzdłuż osi wału; C odległość od odsądzenia czopa końcowego wału do bliższej płaszczyzny prostopadłej do osi wału i przechodzącej przez osie otworów w łapach; D średnica czopa końcowego wału; £ — długość czopa końcowego wału: II — wznios osi wału (odległość od dolnej płaszczyzny łap do osi wału); K średnica otworu kołowego łub szerokość otworu owalnego na śruby mocujące w łapach maszyny; t - szerokość wpustu czopa końcowego wału; GD — wysokość wpustu czopa końcowego wału; GE — głębokość rowka wpustowego mierzona od cylindrycznej powierzchni czopa końcowego wału: GA — wysokość czopa końcowego wału wraz z wpustem: BB odległość między zew nętrznymi krawędziami łap mierzona wzdłuż osi wału; AB odległość między zewnętrznymi krawędziami łap mierzona w płaszczyźnie prostopadłej do osi wału

W zależności od wartości wzniosu osi wału (wymiar H) oraz rozstawu otworów mocujących w łapach (wymiar B) rozróżnia się wielkości mechaniczne maszyn elektrycznych (tabl. 5.22).

Maszyny elektryczne w wykonaniu kołnierzowym mają znormalizowane wymiary kołnierzy łączących je z maszyną sprzęganą (rys. 5.7, tabl. 5.23). Rozróżnia się dwa wykonania silników kołnierzowych w zależności od rodzaju otworów na śruby mocujące:

—    z otworami przelotowymi — oznaczenie FF;

—    z otworami gwintowanymi — oznaczenie FT.

p'^VS' ■ ćdówne wymiary kołnierzy maszyn elektrycznych

(. _ ’ )^rcdnica zewnętrzna, N średnica, zatoczenia, M — średnica podziałowa otworów do śrub mocujących.

T rudnica otworów lub gwintu śrub mocujących, D, E średnica i długość czopa końcowego wału,

^:<ońc^ ' zatoczenia kołnierza, R odległość od zewnętrznej płaszczyzny stykowej kołnierza do osadzenia czopa

¹⁶ Poradnik

inżyniera elektryka tom 2