208 2

Dziewanna 199

Sprzęt, suszenie, przechowywanie. Sprzętu ziela dokonuje się na początku zakwitania roślin. Terminu sprzętu nie należy opóźniać, gdy^ wówczas surowiec będzie zawierał dużo grubych i zdrewniałych łodyg, zżół-kłych liści oraz przekwitniętych kwiatów z owocami (nasionami).

Czynność tę przeprowadza się w dni pogodne; ścina się sierpem ulist-nione wierzchołki łodyg długości około 30 cm. Pierwszy sprzęt odbywa się w końcu czerwca, drugi w końcu sierpnia lub na początku września. Przy sprzyjających warunkach glebowych i atmosferycznych można uzyskać nawet trzy pokosy.

Ziele drapacza suszy się w suszarni naturalnej. Liście schną szybko, natomiast łodygi i koszyczki kwiatowe znacznie wolniej. Z 4 kg świeżego ziela otrzymuje się 1 kg suszu.

Plon suchego ziela wynosi od 15 do 35 q z 1 ha.

Mniejsze ilości surowca wysyła się w torbach papierowych lub workach, większe w belach po 20 kg.

12. Dziewanna — Verbascum L.

Inne nazwy: dziewanna lekarska, kędzierzawica leśna, knotnica leśna lub polna,

gorzyknot, dziwizna, szabla)

Rodzina: Trędownikowate — Scrophulariaceae

Rodzaj dziewanna ma kilka gatunków leczniczych. Wszystkie są roślinami dwuletnimi. Łodygi mają wysokie dochodzące do 2 m, wzniesione, niekiedy rozgałęzione, liście duże, siedzące, karbowane. Zarówno liście, jak i całe rośliny, pokryte są białym lub żółtawym kutnerem (gęstym, krótkim owłosieniem). W pierwszym roku roślina wytwarza tylko dużą różyczkę liści odziomkowych; pędy kwiatowe ukazują się dopiero w roku drugim. Kwiaty złocistożółte, o średnicy korony 3—5 cm zebrane są w pęczki po dwa do pięciu i osadzone gęsto w długich gronach szczytowych. Koroną pięciokrotna, zrosłopłatkowa. Pręcików pięć nierównej długości, białawo owłosionych, przyrośniętych do korony. Kielich dzwonkowaty, 5-działko-wy, słupek z jedną szyjką i znamieniem. Owoc — torebka z licznymi drobnymi brunatnymi nasionami.

Dziewanny kwitną od lipca do września. Kwitnienie poszczególnych kwiatów trwa zaledwie kilka godzin: kwiat zakwita przed wschodem słońca i przekwita pod wpływem silniejszych promieni słonecznych (godz. 9—11), w dni pochmurne kwitnienie trwa nieco dłużej.

W Polsce występuje w naturalnych stanowiskach 9 gatunków dziewanny, różniących się wielkością i barwą kwiatów, sposobem osadzenia liści, ich owłosieniem itp. W uprawie znajdują się wyłącznie trzy gatunki lecznicze, a mianowicie: dziewanna drobnokwiatowa — Verbascum thap-sus L., dziewanna wielkokwiatowa — Verbascum thapsiforme Schrad. oraz dziewanna kutnerowata — Yerbascum phlomoides L., gatunki te bowiem