342 343

Rcdaktja i reprodukCfa map____________

kontur zastępuje się znakiem punktowym lub liniowym (patrz także: rozdział 5). Na mapach topograficznych w celu przedstawienia niektórych elementów sytuacji i rzeźby terenu wykorzystuje się, w zależności od wielkości lub szerokości obiektu, zarówno znaki powierzchniowe, jak i sygnatury. Dotyczy to takich obiektów, juk budynki, drogi, szklarnie, rzeki, rezerwaty przyrody lasy zarośla, cmentarze, kopce, doły. Na mapach przeglądowych niektóre z tych oznaczeń się pomija (np. szklarnie, cmentarze, kopce), dla niektórych stosuje się wyłącznie znaki powierzchniowe, eliminując małe obszary (np. lasy), a jeszcze inne przedstawia się wyłącznie za pomocą sygnatur (rzeki, drogi).

Ze złożonym procesem generalizacji i kilkoma zmianami sposobu prezentacji mamy do czynienia przy przedstawianiu budynków; zabudowy i miejscowości w miarę zmniejszania skali mapy. W dużych skalach (np. 1.1000) pokazywane są kontury poszczególnych budynków (znak powierzchniowy). W mniejszej skali kontury zastępowane są przez sygnatury budynków; a gdy przy gęstej zabudowie nie jest możliwe pokazanie wszystkich budynków, zamiast zbioru sygnatur stosuje się powierzchniowy znak zabudowy. Jeśli obszar zabudowy danej miejscowości staje się zbyt mały, aby go czytelnie przedstawić w skali mapy, zastępuje się go sygnaturą (ryc. 10.5). W wymienionym ciągu generalizacyj-nym mamy do czynienia nic tylko ze zmianami sposobu prezentacji, ale także z zastępowaniem oznaczeń odrębnych obiektów oznaczeniem łącznym oraz uogólnieniem i syntezą w sensie logicznym (budynki -* obszary zabudowane miejscowość). Zastępowanie oznaczeń odrębnych obiektów oznaczeniem łącznym stosuje się również przy uogólnianiu innych elementów treści np. pizy wyznaczaniu obszarów dorzeczy, okręgów przemysłowych czy zasięgów występowania określonych gatunków roślin lub zwierząt.

Zmiana metody prezentacji pozwala na przeciwdziałanie zbytniemu obciążeniu graficznemu mapy i niejako „odnawia" jej pojemność graficzną. Moment zmiany formy prezentacji przy zmniejszaniu skali mapy Lech Ratajski nazwał progiem generalizacyjnym

Uproszczenie linii i konturów

Uogólnienia linii i konturów dokonuje sie przez przemyślane uproszczenie przebiegu znaków liniowych oraz konturów przedstawianych powierzchni. Uproszczenie linii, określane jako geometryczny aspekt generalizacji, polega min. na opuszczaniu niewielkich zakrętów rzek i linii brzegowych (ryc. 10.6). Konieczność uproszczenia linii na mapie wynika nie tylko ze zmniejszenia skali, ale także ze znacznego nieraz przewiększenia szerokości znaków liniowych, np. oznaczeń dróg, kanałów, rzek (patrz także: rozdział 5).

Upraszczanie linii i zarysów nie może się odbywać mechanicznie i prowadzić do formalnego ich wygładzenia. Zgeneralizowana mapa powinna zachowywać geograficzną specyfikę przebiegu linii, np. typ morfologiczny wybrzeża, meandry rzeczne. Zgodnie z tą zasadą należy zachować łagodne zakręty linii kolejowych i łagodne połączenia między nimi. Bardziej skomplikowany jest na ogół przebieg dróg. jakkolwiek drogi wyższej klasy są zwykle mniej kręte, a zakręty na nich są łagodniejsze. W zgeneralizowanych konturach miejscowości, stawów, nabrzeży portowych, kanałów, sztucznych granic politycznych, lasów

I flyc 10.6. Oanaratuacta atac* ftydroySewŁ A mapa w skah f > 000 000.

8 fon sam fragment w skah 1:2 OOO 000

na obszarach nizinnych będą dominowały linie łamane, a w konturach jezior, granic naturalnych, wybrzeży morskich, bagien - linie łagodne, łagodny przebieg w każdej skali zachowają także- izotermy i poziomice. Specyfika generalizacji poziomic polega na tym. że nie można upraszczać poszczególnych izolinii. lecz uogólnia się (eliminuje, upraszcza) formy przedstawiane systemem poziomic.

Ryc. 1Q7 Uproszczenie konturów lasów: A mapa w skah 1 200 000.

B tan sam fragment w skah 1:400000