344 345

Redakcja i reprodukcja map

Upraszczanie konturów powierzchni polega również na łączeniu drobnych, blisko siebie położonych konturów w większe, przyłączaniu niewielkich konturów do danego obszaru lub na powiększaniu szerokości wąskich, wydłużonych konturów (ryc. 10.7). Ten sposób generalizacji stosowany jest przede wszystkim do przedstawiania różnych form pokrycia terenu, szczególnie obszarów zabudowanych, lasów i łąk. Nie łączy się z reguły wysp i jezior, łączone mogą być natomiast sąsiadujące ze sobą stawy

Wyróżnienie czterech omówionych wyżej rodząjów generalizacji ma charakter porządkowy Różne bowiem postacie generalizacji są ze sobą powiązane i często nieodłączne. Zwiększenie cięcia poziomicowego (uogólnienie charakterystyki ilościowej) powoduje konieczność pominięcia drobnych form rzeźby i wyboru form ważniejszych. Upraszczanie i łączenie konturów lasów jest śc iśle związane z eliminacją niewielkich obszarów leśnych. Poza tym uogólnienie treści powinno następować nie tylko według oddzielnych elementów, ale przede wszystkim całościowo. Przy generalizacji należy uwzględnić powiązania między różnymi elementami treści mapy. Nie można np. generalizować rzeźby terenu niezależnie od sieci rzecznej, sieci rzecznej niezależnie od jezior, a przy wyborze dróg należy uwzględnić dokonany wcześniej wybór miejscowości.

Proces generalizacji trudno poddaje się formalizacji i automatyzacji, ponieważ generaliza-cja jest aktem twórczym i-jak podkreślał Lech Ratajski - jest .kunsztem słowa* języka mapy Automatyzacja tego procesu powinna się opierać w znacznym stopniu na procedurach interaktywnych, dialogowych, zapewniających aktywny udział odpowiednio przygotowanego kartografa. Jakość generalizacji w znacznym stopniu zależy od zrozumienia przez twórcę mapy istoty przedstawianych obiektów i ąjawisk, umiejętności wydobycia głównych. typowych właściwości, a zatem wymaga dogłębnej znajomości zarówno tematu, jak i przedstawianego obszaru.

Skutki generalizacji

Charakterystyczną cechą map wielkoskalowych jest duży stopień geometrycznej dokładności. Dokładność geometryczna to stopień zgodności położenia obiektów na mapie z ich położeniem rzeczywistym. Na mapie odznaczającej się dużą dokładnością geometryczną każdy obiekt i jego element przedstawiany jest na swoim miejscu, dzięki czemu zostają zachowane prawidłowe odległości między obiektami, prawidłowe ich wymiary i poła powierzchni. Warunek dokładności geometrycznej jest niezbędny na mapach wykorzystywanych do pomiarów; ewidencji gruntów oraz do projektow ania technicznego.

Wraz ze zmniejszaniem się skali, na skutek generalizacji następuje często przesunięcie przedstawianych elementów związane z uproszczeniem, łączeniem i przewiększaniem konturów oraz ze zmianą metody prezentacji.

Przesunięcie elementów treści jest również wynikiem koniecznej zamiany znaków powierzchniowych na sygnatury których wymiary są często wielokrotnie większe od rzeczy-wistych wymiarów obiektów Wszystko to powoduje zmniejszenie, nieraz bardzo znaczne,

geometryczną) dokładności mapy. Tb z kolei ogranicza możliwości przeprowadzania pomiarów kartometrycznych (np. długości rzek, spadków terenu, powierzchni poszczególnych form pokrycia terenu) na mapach w małych, a nawet średnich skalach, gdyż są one obarczone zbyt dużym błędem.

Możliwości i dokładność tych pomiarów zależą nie tylko od skali mapy. ale i od stopnia złożoności przestrzennej mierzonych obiektów. Na przykład na mapie 1.100 000 z dość dużą dokładnością można mierzyć długości dróg i rzek oraz spadki terenu na obszarach górskich, natomiast pomiary długości meandrujących rzek na nizinach, spadków terenu na obszarach rzeźby polodowcowej oraz powierzchni zabudowanej obarczone są dużym błędem.

Pomiar i ocenę zróżnicowania gęstości można przeprowadzać na tych mapach, na których została przedstawiona kompletna sieć analizowanych obiektów (np. osadnicza, komunikacyjna, rzeczna). Takie mapy, właśnie w celu pokazania różnic gęstości, są wykonywane

w dość małych skalach, np. mapy sieci kolejowej i sieci rzecznej w skali 1:2 000 000 w Narodowym atlasie Polski. Częściej jednak ocenę różnic gęstości przeprowadza się na podstawie map kropkowych o jednakowej wadze kropki, co zapewnia jednakowy stopień generalizacji ilościowej zjawiska prezentowanego tą metodą.

Mimo znacznego nieraz zmniejszenia dokładności geometrycznej, zgeneralizowana mapa małoskalowa prawidłowo pokazuje wząjemne relacje przestrzenne obiektów, np. położenie miasta w stosunku do rzeki, linii brzegowej czy trasy komunikacyjnej. Zachowanie tych relacji, a także oddanie geograficznej specyfiki przedstawianych elementów, jest określane mianem wierności geograficznej mapy. Właśnie po to, aby zachować wierność geograficzną, w procesie generalizacji jest często konieczne naruszenie dokładności geometryczną).

W wyniku generalizacji zmniejsza się dokładność mapy i następuje utrata informacji, pojawiąją się jednak na nią) nowe uogólnione informacje. Przykładem mogą być mapy syntetyczne pokazujące podział obszaru na regiony fizycznogeograficznc lub typy rolnictwa. Nowe informacje o układzie głównych makroform powierzchni Ziemi uzyskujemy także z małoskalowych map hipsometrycznych, które również możemy zaliczyć do map syntetycznych.

10.2.4. Rozmieszczenie napisów na mapie

Sklasyfikowane i zaprojektowane pod względem graficznym znaki kartograficzne są wykorzystywane do zredagowania treści mapy. W procesie redagowania najważniejszą rolę odgrywa proces generalizacji. Oprócz doboru formy graficznej znaków i poprawnej generalizacji treści, na czytelność, przejrzystość i właściwy odbiór mapy zasadniczy wpływ wywierają również: dobór krojów i wielkości pisma, poprawna pisownia nazw geograficznych oraz rozmieszczenie napisów na mapie (patrz: rozdział 5).

345