369

369

rysunkowej lub od prawej strony arkusza rysunkowego (rys. 10.6e). W obszarze, w którym zapis liczby jest nieczytelny, stosuje się pomocniczą linię odniesienia, przy czym grot strzałki wskazującej powierzchnię nie musi być do niej prostopadły, ale powinien wskazywać powierzchnię od strony pomiaru chropowatości, a półka linii odniesienia powinna być równoległa do podstawy rysunku (tabliczki rysunkowej).

Pomocnicze linie odniesienia można stosować podczas zapisu każdego oznaczenia chropowatości W tym celu można nawet wykorzystać linie wymiarowe promienia lub średnicy albo pomocnicze linie wymiarowe (rys. 10.6g). Pomocniczą linię wymiarową, a także każdą inną linię rysunku należy jednak przerwać w miejscu umieszczenia oznaczenia chropowatości (rys. 10.6g).

Jeżeli chropowatość powierzchni jest określona przez inny parametr niż R_a lub gdy oznaczenie zawiera oprócz parametru R_a inne informacje, to traktuje się je jak napis i umieszcza równolegle do podstawy rysunku stosując w razie potrzeby pomocnicze linie odniesienia (rys. 10.6f).

Zapis konstrukcji musi zawierać informacje dotyczące mikrostruktury wszystkich powierzchni w odróżnieniu na przykład od wymiarów, których układ dobiera się tak, aby pewne wielkości wynikały z innych. Nie oznacza to jednak, że każda powierzchnia przedmiotu na każdym rysunku musi być indywidualnie oznaczona znakiem chropowatości. W przypadku rozbudowanej dokumentacji rysunkowej, składającej się między innymi z rysunku odlewu lub odkuwki i rysunku części gotowej, na każdym z nich podaje się tylko chropowatość powierzchni obrabianych na danym etapie procesu wytwarzania. Takie postępowanie jest wynikiem zapisu na rysunku tylko informacji koniecznych, które zmieniają się przecież w zależności od przeznaczenia rysunku.

Ograniczenie informacji zawartych na rysunku do niezbędnego minimum legło u podstaw sforułowania zawartego w Polskiej Normie PN-89/M-01146 i powtórzonego przez S. Białasa [1]. Podaje on, że „...nie jest konieczne oznaczenie chropowatości wszystkich powierzchni, a tylko tych, które tego wymagają dla zapewnienia uzyskania wymaganych właściwości użytkowych”. W tym miejscu należy jednak pamiętać, że „właściwości użytkowe” można traktować w sposób zawężony, odnosząc je tylko do poszczególnych zadań, głównie technicznych, które ma spełnić wytwór, lub bardziej ogólnie uwzględniając oprócz tak rozumianych właściwości również estetykę wytworu. To właśnie ten drugi czynnik wymusza konieczność określenia mikrostruktury wszystkich bez wyjątku powierzchni przedmiotu.

Zapis chropowatości powierzchni można uprościć, jeżeli na wszystkich powierzchniach przedmiotu chropowatość jest jednakowa lub gdy występuje grupa powierzchni o jednakowej chropowatości. W pierwszym przypadku (rys. 10.7a) uproszczenie polega na pominięciu indywidualnych oznaczeń na tych powierzchniach i umieszczeniu tylko jednego w prawym górnym naroż-