38 39 2

w zawartości jelitowej, mogą także być udzielone z układu nerwowego i z gruczołów dokrewnych.

Zgodnie z tym biegunki spostrzega się:

1)    w organicznych chorobach jelit;

2)    wskutek błędów dietetycznych (diarrhoea alimentaris);

3)    w czynnościowych zaburzeniach jelit (diarrhoea dyspeptica), np. w niestrawności jelitowej fermentacyjnej;

4)    w zakażeniach pasożytniczych (diarrhoea entozoica);

5)    na tle samozatrucia (diarrhoea toxica endogenes), np. w skazie dnawej, w mocznicy;

6)    na tle zatrucia z zewnątrz (diarrhoea toxica exogenes), np. rtęcią, arsenem, wskutek nadużywania środków przeczyszczających.

7)    w chorobach zakaźnych (diarrhoea infectiosa), np. w durzę brzusznym, czerwonce, cholerze, posocznicy;

8)    jako biegunkę nerwową, np. w przypadkach stresu lub przestrachu (diarrhoea neroosa);

9)    w zaburzeniach gruczołów dokrewnych (diarrhoea endocrina), np. w nadczynności tarczycy, w cisawicy;

10)    w niedokwaśności żołądka (diarrhoea gastrogenes);

11)    w chorobach trzustki (diarrhoea pancreatogenes); stolce w tych przypadkach cuchną wskutek domieszki kwasów tłuszczowych, a zawarte w nich tłuszcze nadają im wygląd lśniący;

12)    na tle alergicznym (diarrhoea ailergica) po działaniu odpowiedniego alergenu u osób nań uczulonych;

13)    czasami w przypadkach długotrwałego leczenia antybiotykami.

Naprzemienne zaparcia i biegunki najczęściej spostrzega się

w przewlekłym nieżycie jelita grubego oraz w zwężeniu tego jelita na tle zapalnym lub nowotworowym. Miazga pokarmowa zalegająca dłuższy czas w jelicie grubym ulega rozkładowi. Powstające wytwory drażnią błonę śluzową jelit i wywołują jej zapalenie. Wzmaga to odruchowo czynność ruchową jelit, wskutek czego rozrzedzona przez wysięk zawartość jelitowa zostaje szybko wydalona jako wolny stolec.

Stolce smołowate świadczą o krwawieniu do górnego odcinka przewodu pokarmowego, odbarwione — o niedrożności dróg żółciowych, żółtawo-zielonkawe — o szybkim pasażu jelitowym.

Niepokój w brzuchu, kruczenie, przelewanie świadczą o płynnej zawartości jelit z obfitą domieszką gazów. Na te dolegliwości uskarżają się chorzy w ostrych i przewlekłych nieżytach jelit oraz w zwężeniu jelit. Przemieszczaniu się (przetłoczeniu) zawartości jelitowej przez zwężone miejsce zazwyczaj towarzyszy głośne kruczenie.

Parcie na stolec. Choroby odbytnicy (zapalenia swoiste i nieswoiste, polipy umiejscowione w odbytnicy blisko odbytu, rak) oraz czerwonka przebiegają ze wzmożonym parciem na stolec, przeważnie sprawiającym bóle. Na odwrót, w chorobach rdzenia kręgowego, zwłaszcza w wiądzie rdzenia, uczucie konieczności oddania stolca często zanika.

Pieczenie i swędzenie w odbycie i odbytnicy dokucza chorym w przypadkach guzów krwawniczych, pasożytów jelitowych, zwłaszcza w zakażeniu owsikami, w zapaleniu odbytnicy itd.

DOLEGLIWOŚCI W ZAKRESIE NARZĄDU MOCZOWEGO

Do najczęstszych dolegliwości ze strony narządu moczowego należą bóle w jego zakresie oraz zaburzenia w oddawaniu moczu.

Bóle. Bóle, na które uskarżają się chorzy w chorobach narządu moczowego, mogą zależeć:

1)    od zmian wywołanych przez chorobę w narządzie moczowym;

2)    od ucisku na sąsiednie nerwy;

3)    od zatkania odprowadzających dróg moczowych skrzepem wylanej krwi, czopem śluzowym lub ropnym, kamieniem itp.;

4)    od odruchu ze strony chorego narządu na nerki lub pęcherz moczowy. Bóle w okolicy lędźwiowej mogą być ostre albo tępe, ćmiące. Ostre

bóle o charakterze przeważnie napadowym są znamienne dla kamicy nerkowej i moczowodowej, dla uwiężnięcia nerki opadniętej, ostrego przegięcia rooczo-wodu, gruźlicy nerek, jeżeli po obfitym wylewie krwi do moczu nastąpi zatkanie moczowodu skrzepem, i dla zawału nerki. W kamicy nerkowej chory czasami odczuwa bóle po stronie drugiej nerki. Jest to tzw. odruch nerkowo--nerkowy (reflexus renorenaliś). Napadowi bólów często towarzyszy krwiomocz.

Bóle w okolicy lędźwiowej nie tak silne odczuwają chorzy w ostrym zapaleniu kłębuszków nerkowych, w ostrym zapaleniu przynerkowym, w przypadkach złośliwych nowotworów nerek, w postrzale, w przypadkach ropnia podprzepo-nowego, nerwobólów pozanerkowych, w chorobach kręgosłupa. W gruźlicy nerek, w przewlekłym wodonerczu i w przewlekłym zapaleniu nerek bóle przeważnie są stałe, ćmiące. Na tępe bóle w okolicy lędźwiowej czasami uskarżają się także chorzy dotknięci przewlekłym nieżytem okrężnicy.

Ruch, kaszel, głębokie oddychanie i wstrząśnienia ciała przeważnie zaostrzają bóle w okolicy lędźwiowej.

Dla napadu bólów w kamicy nerkowej bardzo znamienny jest kierunek rozchodzenia się bólów (p. str. 33), gdyż w innych chorobach narządu moczowego takie promieniowanie ostrych bólów zdarza się rzadko.

Bóle w okolicy spojenia łonowego występują w chorobach pęcherza moczowego, szczególnie w gruźlicy i w przypadkach nowotworu złośliwego, nadto czasami w zapaleniu guzów krwawniczych, ostrym zapaleniu odbytnicy, w przypadkach rozpadliny odbytu i in. Z okolicy spojenia łonowego bóle nieraz rozchodzą się wzdłuż krocza do odbytu, do ud itd. Przepełnienie pęcherza moczowego oraz ruch wzmagają bóle.

W chorobach pęcherza moczowego bóle nieraz pozostają w związku z oddawaniem moczu. Bóle odczuwane w czasie dostania się pierwszych kropli moczu do cewki moczowej świadczą o zapaleniu cewki. Zwykle utrzymują się one przez cały czas oddawania moczu. Bóle pod koniec oddawania moczu, często o cechach kurczu (dysuria), są znamienne dla chorób szyjki pęcherza moczowego oraz dla kamieni pęcherzowych. Bólom tym nieraz towarzyszy ból w końcowej części cewki moczowej (tzw. odruch pęcherzowo-cewkow y—rejlexus wsicouretheralis).

Bóle zależne od choroby gruczołu krokowego umiejscawiają się w okolicy krocza i odbytnicy.

39