46 7

Metale jako kosmeceutyki

James R.

Schwartz

Wstęp

Czy stosowanie miejscowo niektórych jonów metali jest nieszkodliwym leczeniem, czy rzeczywiście przynoszą one korzyści? Dokumenty o ich stosowaniu odkryto w najstarszych tekstach medycznych (około 1 500 r. p. n. e.) - w papirusach z Eberu w starożytnym Egipcie. Na przykład galman (naturalny materiał zawierający tlenek cynku) stosowano w leczeniu wielu chorób skóry i oczu. Zielonych minerałów zawierających miedź (takich jak malachit) używano na rany oparzeniowe i w leczeniu świądu. Wiele z tych zastosowań przetrwało następnych 3500 lat, dostarczając istotnych wskazówek co do rzeczywistych zalet. Na przykład cynk jest wciąż lekiem pierwszego wyboru u płaczącego dziecka z podrażnieniem skóry pośladków.

Pojedyncze raporty wskazujące na znaczenie jonów metali potwierdzono w bardziej wiarygodnych badaniach, np. takich, w których opisano wpływ niedoborów żywieniowych. Niedobór cynku może wynikać zarówno z diety, jak i z uwarunkowanego genetycznie hamowania wchłaniania cynku w jelitach, powodującego wystąpienie acrodermcititis enteropathica. Objawia się ona ciężkim zapaleniem skóry w okolicy ust, nosa, uszu i odbytu oraz na skórze i paznokciach palców rąk i stóp. Choroba zaś spowodowana przez niedobór miedzi, zespół Menkego, wywołuje zaburzenia rogowacenia skóry i wzrostu włosów, objawiające się kręceniem włosów.

Chociaż starożytne doświadczenie praktyczne, użyteczność środków i objawy kliniczne niedoboru potwierdzają wniosek, że jony metali są ważne dla zdrowej skóry, to niezbędne są dalsze dokładniejsze badania, aby to potwierdzić. Podstawy molekularne obserwacji doświadczalnych i klinicznych wykazały istotne potwierdzenie zależności między jonami metali a stanem skóry.

Niniejszy przegląd dotyczy szczególnie czterech metali: cynku, miedzi, selenu i strontu, obecnie stosowanych w środkach kosmetycznych o działaniu leczniczym. Każdy metal opisano, w odpowiedniej kolejności, na podstawie danych klinicznych i naukowych potwierdzających jego stosowanie. Przegląd piśmiennictwa (Medline, od 1966 r. do chwili obecnej) każdego pojedynczego metalu wykazał następującą liczbę publikacji: cynk - 653; miedź - 249; selen - 130; stront - 19. W ten sposób można natychmiast określić, że 1) literatury dotyczącej tych metali jest dużo więcej, niż zaprezentowano tutaj, i że 2) istnieje szeroki zakres wiedzy naukowej dotyczącej stosowania tych różnorodnych materiałów.

Cynk w produktach kosmetycznych o działaniu leczniczym

Materiały

Na liście Międzynarodowej klasyfikacji składników kosmetyków (International Cosmetic Ingredient - IN-CI), zawierającej spis wszystkich materiałów stosowanych w produktach kosmetycznych i pielęgnacji osobistej, wymienia się 55 różnych materiałów zawierających cynk. Spośród nich FDA zaakceptował siedem do sprzedaży bez recepty jako środki bezpieczne i skuteczne dzięki różnym zaletom, takim jak ochrona skóry, działanie przeciwbakteryjne i ściągające (tab. 13.1). Działanie ochronne na skórę materiałów zawierających cynk znalazło zastosowanie w leczeniu zapalnych chorób skóry z zakażeniem, takich jak zakażenie sumakiem jadowitym [Rhus toxicodendron) i pieluszkowe zapalenie skóry. Bogaty zestaw materiałów dotyczących cynku zalecanych przez FDA, stanowi istotną wskazówkę dotyczącą przydatności cynku w leczeniu.

W większości tych materiałów jon cynkowy stanowi główne źródło wspomnianych korzyści. Wszystkie używane materiały cynkowe zawierają cynk w postaci jonowej (Zn²⁺), z różnymi przeciwnie naładowanymi jonami, co prowadzi do powstania elektrycznie obojętnego związku chemicznego. Przeciwnie naładowane jony mogą wpływać na rozpuszczalność i biodostępność jonów cynku. Na przykład siarczan cynku jest rozpuszczalny w wodzie, tlenek cynku zaś jest słabo rozpuszczalny. Wydaje się, że siarczan cynku jest początkowo bardzo aktywny, a następnie jego aktywność szybko maleje, podczas gdy tlenek cynku ma niski poziom początkowej aktywności, ale trwa ona przez długi czas. Przez wybór odpowiednich materiałów producent środków kosmetycznych o właściwościach leczniczych