392,383

392

Teorie li te runo y I

nicowania - na przykład w ramach feminizmu radykalnego wyiólM spektywę libertariańską i kulturową, w ramach feminizmu libei .ilufjfl wiska monoandroginiczne i poliandroginiczne itp. Jedna ze znunytill ■ wymieniała na przykład w ramach feminizmu socjopolitycznego li zjfl radykalnych separatystek, liberalnych gradualistek i feministek lrv® Bez wątpienia, wraz z ciągłym rozwijaniem się nurtu, poszerzaniem^ i różnicowaniem wewnętrznym liczba tych odmian będzie się zwl|(H w chwih obecnej staje się bardzo trudna do ogarnięcia.

Podstawowe

rozróżnienie

■ FEMINIZM SOC|OIU>l II H|® wcześniejsza z odmian liinllł® wana od XVIII wieku). Ktulhil rze społecznym i p< dit v« *ltl®_ ny na konkretną walkę z dyn kobiet i wszelkimi przejawi ności dostrzeganymi w stery i kulturowej, w szczególno® nością wobec prawa.

■ FEMINIZM AKADRMI¹ M minizmu o charakter*# iwB tworząca myślową podbił® nizmu socjopolityczneiM E Uijąca wszelkie zjawiska ®^ acji kobiet. IVmmi/.iH winą! się w latach saM^T uniwersytetach uirierykł^T jąc do życia najpierw laM nia kobiece (IVomtinł .tlE nic krytykę fcmlDislyt ZIM Był od samego poczęli®^ terdyscyplinarnym i obal kie dyscypliny InimunłlE cza wiedzę o literami ekologię, antropologię, | luillun, 1n1.1. inii/ylullff

Próba zaprowadzenia najprostszego porządku w owej wielości feminizmów powinna więc najpierw wziąć pod uwagę wspomniane na początku rozróżnienie feminizmu socjopolitycznego i feminizmu akademickiego. Ten pierwszy zainicjował ruch feministyczny już ponad dwieście lat temu walką o równouprawnienie kobiet i mężczyzn, a także i dzisiaj rozwija się w wielu nurtach i odmianach. Drugi dołączył do niego w latach sześćdziesiątych XX wieku, nadając ruchowi wyzwolenia kobiet głębszy charakter i rozciągając jego wpływy na całą sferę kultury duchowej człowieka. Pierwszy — najogólniej i zgodnie z istniejącą już w tym względzie tradycją - można uporządkować chronologicznie, wyróżniając femini-zmy „pierwszej”, „drugiej”i „trzeciej”fali. Drugi — powstały właśnie w kręgach akademickich - stał się kierunkiem interdyscyplinarnym, przybierając różne postaci związane bezpośrednio z rozmaitymi dyscyplinami humanistycznymi: wiedzą o literaturze, filozofią, teorią kultury, pedagogiką, psychologią czy

socjologią itp. W wypadku feminizmu akademickiego Wlirto pi z wę typologiczną, wyróżniając w nim najogólniej rozmaite odinB

względu 11.1 specyficzne narzędzia kiylw/ne. I t.ik rozinzma -lę np, lityczny, egzystencjalny, marksistowski, socjalistyczny, a tuk/r IrmliiłMnjH minizm korporalny, feminizm wielokulturowy i globalny, cknlrmlulain IM np. o feminizmie escncjallttycznym (1 jego podgrupach: hinlnglstyMflj^^^L uniwcrsaliityczncj itp.) oraz o feminizmie knnstrukcjonistyc/nym. Wtykał® mian pojawi stię w niniejszym omówieniu, jednak dla łatwiejszego no. 'Manili nej problem,ilyrr piopouuję uajpiri w do-.! upne./i zony, I. . •• n .....i. klau®^

in .i ii feministycznej (zwanej także czasami feminologią lub stu-i \ mi - Womaris Studies), a także ginokrytyki, krytyki genderowej⁶ i li jednak specyfika feminizmu jako kierunku nie tylko literatu-[• npmwia, że nie sposób oderwać go od owego wspomnianego spo-■^lltyc/.nego podłoża, od którego warto rozpocząć prezentację tego

Hm |opolityczny

iupi il ityczny na ogół porządkowany jest chronologicznie i w związ-• dzielony zazwyczaj na trzy etapy określane „falami”. Warto zwró-bjówne hasła wyznaczające charakter każdego z tych etapów. I tak: ty «/ a fala” feminizmu rozpoczęła się na przełomie XIX wnku i trwała do początku lat sześćdziesią-JjM •Mundurowym hasłem była równość (płciowa), a najważniej-Hflii uzyskanie równych praw dla kobiet i mężczyzn;

M lii a” przypadła na lata sześćdziesiąte, siedem dzie-Hb ilcmdziesiąte; najistotniejsza stała się tutaj różnica (płcio-(ftwuyin zadaniem okazało się określenie specyfiki różnic płciowych I kobiety i mężczyzn;

lH lala” rozpoczęła się w latach dziewięćdziesią-Ł względu na bardzo częste zarzuty pod adresem feminizmu dru-» linui"|"ili/.m białych kobiet do głosu doszło hasło różnorod-w tym okresie zwrócono szczególną uwagę na wielość różnych III. n li (przedstawicielek różnych ras, społeczności, kultur, trady-kfii/ /u u/.hm z tym wielość zróżnicowanych problemów właści-UUłcj grupy.

§#lii lijminizmu: XIX / XX wiek - początek lat sześćdziesiątych

I'in wszą fala”stosuje się przede wszystkim do okresu moll ■ ■ i-i- ,,, i. I I i. I, ni i.i/\ lek na przełomie XIX i XX wieku I# l.ibnli i Kiju i u?.o)to jednak warto pamiętać, że tendencje fe

ty "I I i ""I>li in.ii\ ki i i'i/iii.iiiii‘ ( ru/uyi li wątków badania i krytykę gen ■ttykę spod znaku c/urer omawiam w osobnym rozdziale, choć oczywiście ba ^^■jłownuly na gruncie szeroko rozumianego feminizmu, zaś quter wykazu IpWiii iwa z badaniami genderowymi. t-Zoh. Gtnder i querr. Mając świado-^HMt l kalkowania terminów gender i queer z języka angielskiego, uważam Hrmi /ii mniejsze zło niż zastępowaniegender polskimi omówieniami. » /.oh. i

^pierw-./. i I tli"okrc-alunc są w dnS, /różnicowany sposób. Niektórzy bada |^Hp||it ni np. ściśli- sloty, ale sięgająie dalej w XIX wieku np i K |o- i<>ęc>. Inni BBW'1 lilii" •kłonili są określać dopiero myśl feministyczną lal czterdzicstycli tyui > b . liioeliyni aki riilrm w pnsliici / >i inne/ /•/. i Simone dr Iteaiwnlr

Studia kobiece

Trzy „fale" feminizmu socjopolitycz-nego

id

Równość

płciowa

Różnica płciowa

Różnorodność

„Pierwsza lalo'