5 1

5. Rozwój i kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Kształcenie i rozwój języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym stanowi przedmiot zainteresowań wielu dyscyplin naukowych, m.in.: pedagogiki, językoznawstwa i psychologii. Kwestia procesu opanowywania i kształcenia mowy w placówkach edukacyjnych przez dzieci w początkowym okresie nauki jesi tylko w niewielkim zakresie aktualizowana, chociaż bardzo potrzebna praktyce szkolnej. Dotyczy (o zarówno treści kształcenie, zasobu leksykalnego, jak również poszczególnych form wypowiedzi. Dane ilościowe (M. Przctacznikowa, 1907, s. 111) oparle na badaniach słownictwa dzieci skalą Bineta-Termana określają jego zasób u ośmioletniego dziecka o normalnej inteligencji na ok. 3600 słów, u dziesięciolatka -- 6400 słów. Według danych A. Jurkowskiego (198G, s, 66), u siedmiolatka wynosi on ok. 4000 słów. W wieku szkolnym zasób leksykalny wzrasta w bardzo szybkim, Ir/.y-, czterokrotnym lernpie. Słownik bierny, oznaczający liczbę słów rozumianych, lecz niekoniecznie używanych, jest znacznie bogatszy. Każdego roku przybywa uczniowi od 700 do 1000 słów. obejmujących przeważnie to, co konkretne i bliskie (E. Polański, 1982). Informacje o zasobie słownikowym są szczególnie ważne dla nauczycieli, którzy na ogół nie doceniają zasobu leksykalnego dzieci. Hipotezy te zostały sprawdzone przez Wattsa (za: A. Jurkowski, 198G, s. 67) na grupie prawie 200 nauczycieli wczesnej edukacji, postrzegających zasób słownictwa uczniów jako kilkakrotnie uboższy niż rzeczywisty - a nawet niższy (tylko 760 słów) niż sprawdzony na podstawie badań rzeczywisty słownik trzyletnich dzieci przedszkolnych.

Bardzo ważny jest w tym okresie również semantyczny rozwój języka, który badali, m.in. S. Kowalski (1962), M. Chmura-Klekot owa (1973), M. Rober--Pełzowska (1983). Polega on na przyswajaniu nowych nazw, utartych i stałych związków frazeologicznych, rozumieniu nowych pojęć konkretnych, np.

na/.w właściwości i stanów psychicznych przedmiotów, ludzi, roślin; P°jęć ogólnych, zbiorowych i abstrakcyjnych typu: dobroć, mądrość, ra-^d°ść, przyjaźń, miłość. Uczniowie dziesięcioletni używają tych samych słów nawet w dwóch lub więcej znaczeniach, np. zamek jako budynek, zamek *%skaw iczny do spódnicy i u drzwi. Słownik dziecka bogaci się również