10 Kształcenie językowe

D. Czelakowska, Metodyka edukacji polonistycznej dzieci u- wieku wczesnoszkolnym. Kraków 2009

ISBN: 97S-Ś3-75S7-135-7. © by Oficyna Wydawnicza „Impuls" 2009

13(J b. Rozwój i kształcenie języka dzieci u inefeu wczo.sro.sz^ofnym

10.    Uczenie się na pamięć wierszy, zapadek, przysłów oraz krótkich fragmentów prozy w celu wykorzystania występujących w nich związków frazeologicznych. Dobry wzór wzbogaca język ucznia i wyrabia jego poczucie językowe.

11.    Sporządzanie słow ników frazeologicznych, których zadaniem jest utrwalanie trudniejszych związków frazeologicznych i wpływ na zainteresowanie uczniów poprawnością językową.

5.4. Organizacja i planowanie dłuższych form wypowiedzi

Proces organizacji wypowiedzi ustnych i pisemnych może przebiegać w różnorodny sposób w zależności od poziomu umysłowego i zdolności uczniów, ich przygotowania merytorycznego i dydaktycznego, a nawet sformułowanego tematu. Zdaniem współczesnych psychologów, w kształceniu językowym dzieci w początkowym okresie nauki należy uwzględniać niewielki zasób ich doświadczeń życiowych oraz stosunkowo niski jeszcze stan rozwoju ich ogólnych zdolności. Ważny jest również ścisły związek ćwiczeń z konkretnymi przedmiotami oraz zachodzącymi między nimi relacjami, jak również potrzeba aktywności i zabawy. Umiejętność sprawnego i poprawnego wypowiadania się w dłuższej formie stylistycznej, np. opowiadania, opisu, sprawozdania czy listu wymaga wielu systematycznych ćwiczeń. Ową pracę rozpoczyna zwykle konstruowanie poprawnych zdań pojedynczych, ich rozwijanie, układanie krótkiej wypowiedzi zbudowanej z dwóch-trzech logicznie powiązanych ze sobą zdań, a dopiero na końcu budowanie dłuższej struktury wypowiedzi. Bardzo ważne jest rozwijanie sprawności mówienia podczas Celowo organizowanych i planowanych ćwiczeń wraz z gromadzeniem słownictwa i frazeologii.

W kształceniu umiejętności wypowiedzi dziecka duże znaczenie odgrywają krótsze formy typu: rozmowy, samorzutne i swobodne wypowiedzi na określony temat, dyskusje, pogadanki, zadawanie pytań i odpowiedzi na nie. W toku pracy nad opanowywaniem dłuższych form istotną rolę odgrywa uwzględnianie innych niezbędnych zadań i ćwiczeń, np.: a} właściwe rozplanowanie materiału nauczania ze szczególnym uwzględnieniem dłuższych wypowiedzi;

b)    poprawne stosowanie ćwiczeń słownikowo-frazeologicznych;

c)    prowadzenie ćwiczeń redakcyjnych po wspólnie odbytych wycieczkach, spotkaniach, imprezach szkolnych;

d)    uświadamianie uczniom procesu tworzenia spójnej, dłuższej wypowiedzi od strony treściowej, logicznej i językowej;

c) zadawanie ćwiczeń stylistycznych do indywidualnego wykonania, w tym także wypracowań twórczych.

5.4. Organizacja i plonowanie dłuższych form wypowiedzi 137

W przygotowywaniu uczniów do tworzenia wypracowań istotną rolę odgrywa dostarczenie irn ciekawych treści powiązanych z bezpośrednim doświadczeniem i przeżyciami. Wiele dzieł literatury i sztuki, a także wydarzeń zżycia dzieci - w tym spektakle teatralne, wycieczki, zabawy - Sianowi dobrą podstawę do komponowania własnej, twórczej wypowiedzi. W najwcześniejszym okresie nauki praca ta musi nawiązywać do bliskich dziecku zajęć i zainteresowań. Bardzo duże znaczenie mają dobrze zorganizowane ćwiczenia słownikowo frazeologiczne. Zgromadzony materiał leksykalny można utrwalić podczas kilku wypowiedzi ochotników. Dobrym sposobem utrwalania słownictwa są gry i zabawy dydaktyczne: zagadki, rebusy, krzyżówki oraz okazjonalne ćwi czenia w czasie obserwacji, spotkań, wywiadów itp.

Ćwiczenia redakcyjne są wypracowaniami zbiorowymi prowadzonymi pod kierunkiem nauczyciela. Ich szczególne znaczenie w wieku wczesno-szkolnym wiąże się z przełomowym okresem w rozwoju mowy dziecka i potrzebą przyswojenia poprawnych wzorców wypowiedzi w zależności od sytuacji komunikacyjnej. Tematem ćwiczeń redakcyjnych powinny być wspólne przeżycia i doświadczenia, ponieważ stanowią wówczas przedmiot zainteresowań całej klasy. Muszą wynikać z przeżytej razem sytuacji i potrzeby społecznej, np. po odbytej interesującej uroczystości, wycieczce lub w związku z wyjazdem kolegi czy wspólnie zorganizowaną działalnością. Redagowanie dłuższych wypowiedzi polega najczęściej na zgłaszaniu przez uczniów propozycji zdań, które są później wspólnie notowane. W trakcie zapisu występuje możliwość korygowania błędów i przypominania zasad pisowni. Ćwiczenia redakcyjne uczą dzieci:

a)    właściwej kompozycji i logiczności wypowiedzi,

b)    adekwatności oraz precyzji językowej,

oj unikania powtórzeń i błędów językowych, d) poprawności stylistycznej.

Przykład lekcji poświęconej pracy redakcyjnej - sprawozdanie (kl. ITT)

Temat: Zbiorowe redagowanie sprawozdania z wycieczki do muzeum etnograficznego.

C e I e d y d a k t y c z n o w y o h o w a w c z e:

poszerzanie w iadomości na temat życia naszych przodków i dawnej kultury,

bogacenie słownictwa związanego z muzeum i jego eksponatami, kształcenie umiejętności konstruowania wypowiedzi w formie sprawozdania,

-    wdrażanie do samodzielnego posługiwania się encyklopedią i katalogiem,

-    kształtowanie umiejętności wypowiadania się w rozwiniętej, logicznie uporządkowanej formie,

-    kształcenie nawyków kulturalnego spędzania wolnego czasu.