628

narządów. U ludzi przebywających w zasięgu działania fal infradźwiękowych obserwowano bóle głowy, niepokój, mdłości, bezsenność, nerwice, omdlenia. W badaniach na zwierzętach stwierdzono pękanie naczyń krwionośnych, krwotoki, zatrzymanie akcji serca.

Pod pojęciem wibracji w medycynie pracy rozumie się drgania o częstotliwości poniżej kilkunastu Hz. drgania te przenoszone są na żywy organizm przez bezpośredni kontakt z układem drgającym. Wibracje występują na płytach wibracyjnych przy pracy z drgającymi narzędziami (na przykład mioty pneumatyczne, praca na traktorach, w samochodach, samolotach). Działanie biologiczne wibracji zalc/y głównie od ich amplitudy i częstotliwości. W ty m zakresie pewne wartości częstotliwości są zgodne z częstotliwościami drgań własnych niektórych narządów, co może doprowadzić do zjawiska rezonansu.

Rezonans na przykład narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej zachodzi w zakresie 4-10 Hz, pęcherza moczowego międ/y 10 a 18 Hz. Wywołane przez wibracje oscylacyjne rozciąganie i przemieszczanie tkanek mo2c doprowadzić do subiektywnych i obiektywnych objawdw. Występują bóle w klatce piersiowej, zaburzenia oddechowe, zmiany naczyniowe, występują także zaburzenia hormonalne i biochemiczne. W wielu zawodach przy przewlekłym działaniu wibmcji (np. obsługa kompresorów, szlifierek) może dojść do choroby wibracyjnej. Mogą występować w niej zmiany w układzie kostno-stawowym, trawiennym, zaburzenia naczy-nionichowe. a także bóle o różnej lokalizacji.

W zapobieganiu skutkom wibracji ważną rolę odgrywa stosowanie środków ochrony osobistej; odpowiednich rękawic, nośników i podkładek z materiału tłumiącego.

19.2.2. Generacje ultradźwięków

Ultradźw ięki są to fair mrchanicznr występujące w ośrodkach gazowych, ciekłych i stałych o częstotliwościach większych od górnej granicy słyszalności ucha ludzkiego. czyli 20 kHz. Rozchodzeniu się ruchu falowego w ośrodku towarzyszy przenoszenie energii bez równoczesnego transportu substancji. Wiele gatunków zwierząt ma zdolność do wytwarzania i odbierania drgań o częstotliwości ultradźwiękowej, na przykład nietoperze, delfiny. Za pomocą piszczałki ultradźwiękowej Galtona można przekazywać psom niesłyszalne dla ludzi sygnały. Żadne z tych źródeł nic może być wykorzystane ani w diagnostyce, ani w terapii. Ultradźwięki stosowane w medycynie mus/ą charakteryzować się ściśle określony mi parametrami: częstotliwości, natężenia, długości fali. Do tworzenia drgań o dowolnie regulowanej częstotliwości wykorzystywane jest zjawisko piezoelektryczne. Takie materiały, jak kwarc, tytanian baru. cyrkonian ołowiu, tytanian ołowiu wykazują proste i odwrotne zjawisko piezoelektryczne.

Efekt piezoelektryczny polega na wytwarzaniu potencjału elektrycznego, gdy kryształ jest ściskany, przy czym napięcie jest proporcjonalne do siły ściskającej. Jeśli kryształ jest rozciągany, napięcie zmienia znak na przeciw ny.

628