0278 2

cych w zasięgu działania tych fal obserwowano bóle głowy, niepokój, mdłości, bezsenność, nerwice, objawy niedomogi wieńcowej, omdlenia. W badaniach na zwierzętach stwierdzano pękanie naczyń krwionośnych, krwotoki, zatrzymanie akcji serca. Zabezpieczenie się przed działaniem infradźwięków jest trudne ze względu na ich dużą przenikliwość.

15.1.3. Wibracje

Drgania, które przenoszone są na żywy organizm przez bezpośredni kontakt z układem drgającym, nazywane są w medycynie pracy wibracjami; chodzi tu zwykle o częstotliwości zakresu poniżej kilkunastu Hz. Drgania te mogą być odbierane w ustroju przez mechano-receptory, przede wszystkim przez ciałka Vater-Paciniego. Z wibracjami bardzo często spotykamy się w przemyśle i komunikacji. Występują one np. na płytach wibracyjnych (sporządzanie prefabrykatów betonowych), przy pracy z drgającymi narzędziami, jak np. młotki i dłuta pneumatyczne, na traktorach, w śmigłowcach, samolotach, rakietach, samochodach. Działanie biologiczne wibracji zależy głównie od ich amplitudy i częstotliwości. Szczególnie charakterystyczny wpływ wywiera częstotliwość tych drgań, gdyż pewne jej wartości, zgodne z częstotliwością drgań własnych niektórych narządów, mogą prowadzić w ustroju do zjawiska rezonansu. Te tzw. częstotliwości rezonansowe wywołują szczególnie silne drgania różnych części organizmu. Również wielokrotności tych częstotliwości, czyli tzw. oktawy rezonansowe, powodują pewien, choć odpowiednio mniejszy wzrost podstawowej amplitudy. Rezonans np. narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej zachodzi przeważnie w zakresie 4-10 Hz (lecz pęcherza moczowego i prostnicy między 10 a 18 Hz). Wywołane przez wibracje oscylacyjne rozciąganie i przemieszczanie tkanek, zwłaszcza przy częstotliwościach rezonansowych, mogą prowadzić do wielu subiektywnych i obiektywnych objawów. Występują np. bóle w klatce piersiowej (czasem o charakterze wieńcowym), zaburzenia oddechowe, parcie na mocz i stolec, zmiany naczyniowe i ciśnienia krwi (częstotliwości w zakresie 35-250 Hz mogą powodować skurcz naczyń krwionośnych). Poza tym stwierdza się różne zaburzenia hormonalne i biochemiczne. Przy przewlekłym działaniu wibracji, np. w warunkach zawodowych, może dojść do choroby wibracyjnej. Występować w niej mogą zaburzenia naczynioruchowe (cierpnięcie i bled-nięcie opuszek palców), oraz ze strony nerwów obwodowych i układu wegetatywnego, przedsionka, układu kostno-stawowego, trawiennego, a także bóle o różnej lokalizacji. W zapobieganiu wibracjom ważną rolę odgrywa utrudnienie kontaktu między przedmiotami drgającymi a ciałem ludzkim (np. podkładki z materiału tłumiącego).

15.2. Wpływ przyspieszeń

Wprowadzenie. Wśród różnych czynników fizycznych wywierających wpływ na żywy organizm czynniki związane z ruchem miały' dawniej małe znaczenie. Obecnie, ze względu na gwałtowny rozwój szybkich środków komunikacji i osiąganie przez człowieka wielkich prędkości, poznanie biologicznego działania czynników związanych z ruchem staje się coraz ważniejsze. Stwierdzono, że sama prędkość, nawet największa, jaką obecnie możemy osiągnąć, nie wywiera bezpośredniego wpływu na organizmy żywe. Właściwą przyczyną zmian biologicznych związanych z ruchem są występujące w układach nieinercyjnych przyspieszenia (zarówno ze znakiem dodatnim, jak i ujemnym, czyli opóźnienia).

285