pic 10 11 183111

ciwej placówce oraz opiekę zapobiegawczą. W działalności tych zakładów było bardzo istotne ustalenie najbardziej odpowiedniego dla dziecka rodzaju opieki. Postawienie diagnozy poprzedzało badanie dziecka za pomocą testów, obserwacji, badań lekarskich i następnie przy współpracy z wychowawcami i nauczycielami stawiano diagnozę.

Ten sposób prowadzenia placówki opiekuńczej ustaliła w naszym kraju Maria Korytowska, osoba po studiach psychologicznych na Uniwersytecie Genewskim i po stażu w Wiedniu u profesor Ch. Biihler. W okresie międzywojennym zmodernizowała pogotowie opiekuńcze, przenosząc na grunt polski zdobyte doświadczenia, i utworzyła w Warszawie placówkę nowoczesną, dobrze zorganizowaną i funkcjonalnie wyposażoną, zatrudniającą wykształconą kadrę. W pogotowiu utworzono gabinet lekarski, psychologiczny oraz oddział izolacyjny. Funkcjonowały również pracownie, klasy szkolne oraz przedszkole itp. Kadra pedagogiczna posiadała wykształcenie średnie pedagogiczne bądź wyższe, co było ewenementem na ówczesne czasy (Krupiński 1990).

Podstawy organizacyjno-prawne pogotowie opiekuńcze zyskało dopiero w 1920 r. na mocy uchwały Sejmu Ustawodawczego z 13 stycznia 1920 r. oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej z 19 lutego 1920 r. W cytowanej uchwale stwierdza się, iż „[...] celem niesienia doraźnej opieki dzieciom bezdomnym, żebrzącym, wałęsającym się i opuszczonym tworzy się pogotowia opiekuńcze we wszystkich miastach i większych ośrodkach, których przedstawicielstwa samorządowe lub instytucje społeczne zobowiązały się lub zobowiążą do pokrycia przynajmniej połowy kosztów związanych z powstaniem i prowadzeniem rzeczonych pogotowi opiekuńczych”. Stwierdza się tam również, że „Dzieci w Pogotowiu Opiekuńczym mogą przebywać 14 dni, w wyjątkowych wypadkach termin ten może być przedłużony na mocy decyzji organu powołanego do rozmieszczania dzieci do 3 miesięcy” (Mon. Pol. 1920, nr 52). Po upływie tego czasu, jeżeli dzieci nie mogły wrócić do rodziny, to były umieszczane w zakładach stałej opieki całkowitej.

Celem pogotowia opiekuńczego było „chwilowe przetrzymanie u siebie dzieci w wielu od 3 do 14 lat, zabłąkanych, żebrzących, przez rodziców męczonych, do nierządu popychanych, opuszczonych, przyprowadzonych doń przez funkcjonariuszy policji jak również dzieci przestępczych, umieszczonych chwilowo przez sędziego pokoju do spraw nieletnich” (Mon. Pol. 1920, nr 52). Regulamin pogotowia przewidywał, że dzieci, które trafiały do placówki, były najpierw umieszczane w oddziale izolacyjnym. Tam przechodziły kwarantannę higieniczną i obserwacyjną były badane przez lekarza i pielęgniarkę. Po badaniach sporządzano opinię o ogólnym stanie zdrowia fizycznego i umysłowego dziecka. Po przeprowadzeniu badań pogotowie oddawało dziecko jego prawnym opiekunom bądź umieszczało je w rodzinie zastępczej czy też w zakładzie opieki całkowitej. W skład personelu pogotowia opiekuńczego wchodzili: lekarz stały i dochodzący, konsultant neuropsycholog, felczerki-sanitariuszki, kapelan, nauczyciel, wychowawcy, krawcowa i „służba niższa”, tj. kucharki, służące, praczki (Mon. Pol. 1920, nr 52). Regulamin pogotowia opiekuńczego z 1920 r. określał wymagania stawiane wychowawcom. Wymagano mianowicie, aby mieli oni „[...] nie mniej niż 20 i nie więcej niż 35 lat, posiadali świadectwo z ukończeniem 4 klas szkoły średniej, ewentualnie przy dostatecznym przygotowaniu zawodowym świadectwo z ukończenia pełnej elementarnej szkoły i świadectwo z odbytej praktyki lub ukończenia specjalnych kursów” (Regulamin pogotowia opiekuńczego dla dzieci, Mon. Pols. 1920, nr 52, parag. 65).

W okresie międzywojennym pogotowia opiekuńcze powstawały również w innych większych miastach kraju. W rezultacie w ostatnich latach istnienia II Rzeczypospolitej było w Polsce 7 placówek tego typu z 350 miejscami.

Po drugiej wojnie światowej, w latach 1945-1949, pogotowia opiekuńcze podlegały resortowi pracy i opieki społecznej. W 1949 r. zostały przejęte przez resort oświaty, a Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty z 1949 r., nr 13, poz. 217 regulował pracę tej placówki. Zgodnie z zawartymi tam ustaleniami pogotowia miały powstać we wszystkich województwach.

Nowe kierunki pracy w pogotowiach opiekuńczych wytyczało zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z 15 grudnia 1975 r., nowelizujące dotychczasowy statut, co w dużej mierze było spowodowane nowym podziałem administracyjnym i utworzeniem 49 województw. Nowy statut postuluje utworzenie placówek we wszystkich województwach i podkreśla, że „pogotowie jest specjalną placówką opiekuńczo-wychowawczą o charakterze diagnostyczno-kwalifikacyjno-rozdzielczym. Zapewnia całkowitą, lecz okresową, opiekę dzieciom i młodzieży w wieku od 3 do 18 lat z terenu województwa" (DzU MOiS 1976, nr 1). W celu skutecznej realizacji tych zadań powołuje zespół diagnostyczny, bowiem diagnozowanie stało się podstawowym kierunkiem działalności pogotowia. Na mocy tego dokumentu możliwe było stworzenie dogodniejszych warunków pracy w placówce i zatrudnienie specjalistów. Dzięki temu zmniejszono liczbę dzieci w zespole klasowym i wychowanków w grupie wychowawczej, tworzono zespoły wyrównawcze i korekcyjne, wprowadzono też etat samodzielnego referenta do spraw kwalifikacji i kierowania dzieci do placówek. Wejście w życie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich spowodowało kolejną modyfikację statutu. Nastąpiło to

291