pic 10 11 183450

nia sądu, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich jednoznacznie oceniało jako niezgodne z prawem (Biuletyn RPO, nr 41, s. 141) i obecnie przypadki takie już nie mają miejsca.

W stosunku do nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego lub wykazują cechy świadczące o następującym procesie demoralizacji, sąd rodzinny na podstawie art. 6 pkt 9 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (dalej: u.p.n.) może orzec umieszczenie w odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawczej. W momencie uchwalania ostatniej nowelizacji u.p.n. obowiązywało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 1 września 2000 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych, które wśród typów omawianych placówek wyróżniało placówki resocjalizacyjne.

Umieszczenie w placówce resocjalizacyjnej powinno być stosowane w przypadkach, gdy inne środki wychowawcze zawiodły lub nie rokują skutecznego oddziaływania, albo nie są adekwatne do potrzeb wychowawczych nieletniego związanych z jego stopniem niedostosowania społecznego. Zastosowanie środka zmieniającego środowisko naturalne dziecka powinno być ostatecznością i występować w sytuacji, gdy dom rodzinny wykazuje dużą dysfunkcjonalność. W sprawie nieletniego sądy rodzinne powinny kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny. W tym postępowaniu bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie, przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego (Mudrecka 1999, s. 31).

Przy stosowaniu środków wychowawczych wykorzystuje się odmienne zasady niż w stosunku do dorosłych sprawców przestępstw, podkreślające specyfikę wieku nieletnich, bez względu na charakter popełnionego czynu karalnego, a mające na uwadze przede wszystkim jego dobro i osiągnięcie celów wychowawczych. Obligatoryjnym dowodem w sprawie o umieszczenie w ośrodku jest przeprowadzenie wywiadu środowiskowego i wydanie opinii przez Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny lub inną odpowiednią specjalistyczną placówkę (Gromek 2001, s. 221).

Sąd rodzinny może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczenia o umieszczeniu w MOW na określony czas, będący okresem próby, i zastosować jednocześnie inny środek wychowawczy, np. nadzór kuratora. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich pozwala na modyfikację orzeczonych środków wychowawczych w czasie postępowania wykonawczego. Jeszcze przed umieszczeniem nieletniego w ośrodku w razie podjęcia przez nielet-

niego nauki lub pracy, sąd rodzinny może odstąpić od zastosowania orzeczenia. Sąd rodzinny jest również władny odroczyć lub przerwać wykonywanie środka wychowawczego w razie choroby nieletniego lub z innych ważnych przyczyn.

Nieletni, wobec którego sąd rodzinny zastosował środek wychowawczy w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, kierowany jest do ośrodka wskazanego przez Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej w Warszawie przez starostę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania nieletniego, a w przypadku braku miejsca zamieszkania - starostę właściwego ze względu na miejsce pobytu nieletniego.

Organ prowadzący ośrodek obowiązany jest do stałej analizy stanu wykorzystania miejsc w ośrodku i przekazywania niezwłocznie informacji o wolnych miejscach w ośrodku do Centrum. Właściwy starosta składa do Centrum wniosek o wskazanie odpowiedniego dla nieletniego ośrodka. Do wniosku należy dołączyć:

1.    orzeczenie sądu rodzinnego o umieszczeniu nieletniego w ośrodku,

2.    kopię wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez kuratora sądowego,

3.    kopię opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego,

4.    odpis aktu urodzenia nieletniego,

5.    posiadane informacje o stanie zdrowia nieletniego,

6.    orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, jeżeli zostało wydane.

Centrum, na podstawie informacji zawartych w dołączonej do wniosku

dokumentacji, w szczególności dotyczących sytuacji rodzinnej nieletniego, etapu kształcenia, stanu zdrowia, warunków mogących wpłynąć na dalszą demoralizację nieletniego oraz analizy zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, wskazuje właściwemu staroście odpowiedni dla nieletniego ośrodek oraz powiadamia o tym sąd rodzinny, organ prowadzący ośrodek i rodziców lub opiekunów nieletniego. Właściwy starosta wydaje nieletniemu skierowanie do wskazanego przez Centrum ośrodka. Centrum przekazuje dołączoną do wniosku dokumentację nieletniego do wskazanego ośrodka. Od grudnia 2004 r. wprowadzono uproszczenie tej procedury, polegające na podłączeniu do systemu informatycznego starostw powiatowych, co pozwoli na uniknięcie konieczności przesyłania akt nieletniego do Centrum. Komunikacja pomiędzy starostwami a Centrum odbywać się będzie jedynie drogą elektroniczną, zdecydowanie skróci to czas niezbędny do umieszczenia nieletniego w placówce.

441