pic 10 11 183518

pracy zawodowej. Ośrodki, które organizują kształcenie wychowanków na poziomie ponadgimnazjalnym lub w formie szkoły przysposabiającej do zawodu, oferują wychowankom ściśle określone kierunki kształcenia zawodowego. Niestety, oferta dotycząca wyboru zawodów w MOW, z uwagi na kosztowną bazę warsztatową, jest bardzo skąpa. Najczęściej są to dwa zawody, choć są zakłady uczące tylko w zakresie jednego zawodu, np. w MOW w Łękawie wychowankowie uczą się zawodu kucharza, w MOW dla dziewcząt w Sobótce organizuje się kształcenie w zakresie krawiectwa, a w MOW dla chłopców w Babimoście - w zakresie stolarstwa.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich gwarantuje nieletnim, wobec których zastosowano środek o charakterze izolacyjnym, prawo do swobodnej korespondencji i prawo do osobistych kontaktów z osobami spoza placówki, regulując bardzo szczegółowo możliwości ograniczenia tych praw (Górecki, Stachowiak 2002, s. 184). Korespondencja może być kontrolowana przez dyrektora lub upoważnionego przez niego pracownika pedagogicznego wyłącznie w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, iż zawiera ona treści godzące w porządek prawny, bezpieczeństwo placówki, w zasady moralności publicznej bądź może wpłynąć niekorzystnie na przebieg toczącego się postępowania lub resocjalizacji nieletniego. W razie stwierdzenia naruszenia powyższych przepisów korespondencję zatrzymuje się, załącza się do akt i powiadamia o tym fakcie nieletniego. Nie podlega zatrzymaniu korespondencja z organami państwowymi, samorządowymi i organami powołanymi do ochrony praw człowieka.

Dyrektor MOW może ograniczyć lub zakazać kontaktu nieletniego z osobami spoza placówki wyłącznie w przypadku, gdyby kontakt ten stwarzał zagrożenie dla porządku prawnego, stwarzał zagrożenie dla bezpieczeństwa placówki, niekorzystnie wpływał na proces resocjalizacji nieletniego. W każdym przypadku odmowy kontaktu nieletniego z osobą spoza ośrodka dyrektor ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o tym nieletniego i sąd rodzinny, informując równocześnie o powodach swojej decyzji. Sąd rodzinny może tę decyzję dyrektora uchylić.

Podkreślić należy, że wychowankowie mają prawo do kontaktowania się z rodziną, w związku z tym nie można tego kontaktu uzależniać od zachowania nieletniego i wykorzystywać go w formie nagrody lub kary. Wychowankowie mogą być odwiedzani przez rodziców, jednakże w praktyce rzadko to prawo wykorzystują, ze względu na dużą odległość domu rodzinnego od placówki. Wychowankowie z reguły pochodzą z biednych rodzin, borykających się z problemami finansowymi, toteż częsta, daleka podróż rodziców do nieletniego jest utrudniona. Dlatego tak istotne jest

urlopowanie wychowanków do domu rodzinnego na święta i ferie. Ośrodek jest bowiem zobowiązany do współpracy z rodziną i do pomocy wychowankom w nawiązaniu z nią kontaktów, tym bardziej, że większość z nich do niej wraca (Biuletyn RPO, nr 41, s. 156).

Wychowanek ma prawo do właściwie zorganizowanej opieki, kształcenia i wychowania, życzliwego, podmiotowego traktowania, poszanowania godności osobistej, swobody wyrażania myśli i przekonań, także światopoglądowych i religijnych - jeżeli nie narusza tym dobra innych osób -zapewnienia warunków bezpieczeństwa, ochrony przed przemocą psychiczną i fizyczną, korzystania z pomieszczeń i urządzeń ośrodka, odwiedzin członków rodziny i znajomych. Równocześnie wychowanek ma obowiązek aktywnego uczestnictwa w programie resocjalizacji, przestrzegania regulaminu ośrodka, dbałości o wspólne dobro, ład i porządek w ośrodku, ponoszenia odpowiedzialności za własne postępowanie, uznawania godności i podmiotowości innych osób.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że status prawny wychowanków wszystkich placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych określają trzy podstawowe dokumenty międzynarodowe:

-    Konwencja o prawach dziecka,

-    Reguły minimalne ONZ dla wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich, tzw. Reguły pekińskie z 1985 r.,

-    Reguły ONZ dotyczące ochrony nieletnich pozbawionych wolności z 1990 r.

Wyżej wymienione dokumenty precyzują prawa, których przestrzeganie zapewnia stworzenie odpowiednich warunków do resocjalizacji nieletnich. Poszanowanie praw dziecka, wynikających ze standardów międzynarodowych, ma na celu przede wszystkim podmiotowe podejście do procesu socjalizacji nieletnich i zapewnia ich humanitarne traktowanie. Przestrzeganie praw nieletnich nie powinno być uwarunkowane ich zachowaniem. Najczęściej formułuje się następujące prawa dziecka w placówce:

-    prawo do opieki i ochrony,

-    prawo do poszanowania godności i nietykalności osobistej,

-    prawo do ochrony więzi rodzinnych,

-    prawo do edukacji,

-    prawo do ochrony zdrowia,

-    prawo do odpowiedniego standardu życia,

-    prawo do swobody myśli, słowa, światopoglądu i religii, w tym do jej praktykowania,

-    prawo do uczestnictwa w życiu placówki,

-    prawo do poszanowania prywatności,

447