5 sierpnia 1983 r. w myśl zarządzenia Ministra Oświaty i Wychowania (DzU MOiW 1983, nr 7).
Wspomniana nowelizacja statutu przywracała pogotowiu funkcję ratowniczą, przekazując tym placówkom zakres zadań policyjnych izb dziecka wobec dzieci do 13 roku życia, utrzymywała funkcję diagnostycz-no-kwaliflkacyjną i nakazywała utworzyć oddział izolacyjny w placówce.
W wymienionym wcześniej statucie stwierdza się, że do pogotowia przyjmowane są dzieci i młodzież od 3 do 18 lat z terenu województwa, w obrębie którego znajduje się dane pogotowie. Podstawami prawnymi umieszczenia dziecka w pogotowiu jest orzeczenie sądu rodzinnego, prośba rodziców, wniosek władz oświatowych, szkoły lub policji. Do pogotowia trafiają też uciekinierzy z domów rodzinnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych, którzy „włóczą się” i często dokonują czynów karalnych. Zatrzymani przez policję są przekazywani do pogotowia. Zgodnie z obowiązującą procedurą są umieszczani na pobyt czasowy w oddziale zamkniętym (oddział rotacyjny, izolatorium), gdzie poddawani są kontroli higienicznej. Jeżeli małoletni nie zostanie odebrany w ciągu kilkunastu dni przez swych opiekunów pozostaje w placówce. Pogotowie zwraca się wówczas do sądu o wydanie orzeczenia o umieszczeniu nieletniego w placówce. Zatrzymani nieletni są przekazywani do właściwego pogotowia. Największą grupę wychowanków pogotowia stanowią nieletni umieszczeni w placówce na mocy orzeczenia sądu. Po uzyskaniu orzeczenia sądu, pogotowie wyznacza termin doprowadzenia dziecka do placówki, a jeżeli rodzice tego obowiązku nie dopełnią, sąd wydaje policji nakaz doprowadzenia dziecka do pogotowia.
Kolejne modyfikacje w funkcjonowaniu pogotowia wprowadza Dziennik Ustaw z 28 marca 1994 r., nr 4. Zawarty tam Ramowy statut pogotowia opiekuńczego zobowiązuje instytucje do przekształcenia Zespołu Diagnostyczno-Kwalifikującego w Zespół Orzekająco-Kwalifikujący, który posiada uprawnienia poradni psychologiczno-pedagogicznych i obok diagnozowania podejmował decyzje dotyczące form pomocy udzielanej dziecku. W 2000 r. pogotowia opiekuńcze wraz z placówkami opiekuńczo--wychowawczymi zostały ponownie włączone do resortu pomocy społecznej i stały się podległe Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej. Prawną podstawą aktualnej działalności pogotowia opiekuńczego stanowi rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 1 września 2000 r. (DzU z 26 września 2000), ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004, rozporządzenie ministra Polityki Społecznej z 14 lutego 2005 r. (DzU z 4 marca 2005) oraz regulamin placówki, który jest opracowywany na podstawie wyżej wymienionych rozporządzeń. Placówka jest finansowana przez budżet gminy, na terenie której funkcjonuje pogotowie i winno ono ściśle współdziałać z powiatowym centrum pomocy rodzinie, które najczęściej poprzez miejski ośrodek pomocy społecznej podejmuje wspólnie z dyrektorem pogotowia niezbędne działania zmierzające do uregulowania sytuacji dziecka.
Pogotowie opiekuńcze to interwencyjna placówka opiekuńczo-wychowawcza przeznaczona dla dzieci od lat 11 do 18, znajdujących się w nagłych sytuacjach kryzysowych a wymagających zapewnienia doraźnej całodobowej opieki. W wyjątkowych przypadkach, w szczególności gdy dziecku nie można zapewnić rodzinnej opieki zastępczej, do placówki mogą być przyjęte dzieci młodsze. Pogotowie jest otwartą placówką opiekuńczo-wychowawczą i nie ma charakteru izolacyjnego.
Pogotowie jako placówka interwencyjna ma do spełnienia następujące zadania:
- zapewnienie doraźnej, całodobowej opieki i wychowania dziecku do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej,
- zapewnienie kształcenia dostosowanego do wieku dziecka i jego możliwości rozwojowych,
- przygotowanie diagnozy stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz wskazań do dalszej pracy z dzieckiem,
- działanie na rzecz powrotu dziecka do rodziny własnej, umieszczenia go w zastępczej formie wychowania rodzinnego lub umieszczenia w odpowiedniej placówce socjalizacyjnej lub resocjalizacyjnej.
Wszystkie te zadania placówka realizuje we współpracy z rodzicami lub opiekunami prawnymi dziecka, sądami rodzinnymi, pracownikami socjalnymi ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka, placówkami pomocy społecznej, szkołami, poradniami i ośrodkami adopcyjno-opiekuńczymi.
Zadania te są realizowane w ramach funkcji, jakie pogotowie winno pełnić w stosunku do swych podopiecznych. Należą do nich:
Funkcja opiekuńczo-wychowawcza pogotowia wynika ze specyfiki tej placówki oraz faktu, że przyjmuje ono dzieci, które przez cały czas, krótszy lub dłuższy, przebywały w niekorzystnych warunkach i fakt ten został nagle ujawniony. Pierwszym zadaniem, jakie pogotowie musi spełnić w stosunku do nich, jest zapewnienie opieki i zaspokojenie potrzeb, poczynając od najbardziej elementarnych, biologicznych. Wprawdzie zadanie to realizują wszystkie instytucje opiekuńczo-wychowawcze, ale w pogotowiu zaspokajanie podstawowych potrzeb ma najczęściej inny
293