pic 10 11 183526

-    prawo do odwoływania się od decyzji dotyczących wychowanka,

-    prawo do znajomości swych praw (Kowalska-Ehrlich, Bulenda 1995, s. 63-81).

Niestety, w praktyce wielu ośrodków zdarza się jeszcze łamanie tych praw (Rzepiński 1994, s. 21-26). Przykładem może być stosowanie kary dyscyplinarnej w formie zabierania wychowankom ubrań i nakaz chodzenia w pidżamie lub bieliźnie, traktowanej także jako forma zapobiegania ucieczkom, co w efekcie uwłacza godności wychowanków. Z organizacji pozarządowych lustracją ośrodków resocjalizacyjnych zajęła się Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Wyniki tej lustracji wskazują na problemy, z którymi borykają się placówki, złe warunki bytowe wychowanków i naruszanie praw nieletnich (Rejzner 1993, s. 12-32).

Oprócz wymienionych wyżej standardów międzynarodowych w stosunku do nieletniego ma zastosowanie Europejska konwencja o ochronie praw człowieka, której protokół dodatkowy pozwala na zwrócenie się ze skargą (po wyczerpaniu drogi sądowej) do Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu, o czym wychowankowie i wychowawcy najczęściej nie wiedzą (Nowicki 1992, s. 31).

W MOW można wykorzystywać w pracy wychowawczej metodę samorządową. S. Bęben (2001, s. 195-201) opisał zalety tej metody pracy z wychowankami, jak też zagrożenia i trudności w jej wprowadzeniu, na przykładzie funkcjonowania samorządu w ośrodku w Jaworzu. Autor ten sformułował dekalog, czyli 10 zasad pracy obowiązujących opiekuna samorządu wychowanków. Oto one:

1.    Demokratyczny styl kierowania ułatwia operowanie metodą samorządową.

2.    Opiekun samorządu powinien posiadać duże przekonanie co do słuszności stosowania tej metody oraz cierpliwość.

3.    Samorząd obejmuje całą społeczność placówki.

4.    Samorząd nie powinien zajmować się tylko sprawami ładu i obowiązków wychowanków.

5.    Samorząd powinien mieć oparcie w radzie pedagogicznej.

6.    Wychowankowie powinni widzieć efekty swojej działalności.

7.    Samorząd placówki powinien być powołany do życia dopiero po utrwaleniu samorządów w grupach wychowawczych.

8.    Samorząd wzrasta.

9.    Praca z samorządem wymaga systematyczności.

10.    Opiekun powinien zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie zagraża samorządowi.

W przypadku ucieczki nieletniego dyrektor ośrodka powiadamia o tym fakcie najbliższą jednostkę policji oraz jednostkę policji w miejscu za-

mieszkania nieletniego. Dyrektor ośrodka obowiązany jest do odebrania zatrzymanego przez policję nieletniego w ciągu 48 godzin od powiadomienia o zatrzymaniu.

Przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich i rozporządzenia Rady Ministrów z 5 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu użycia środków przymusu bezpośredniego wobec nieletnich umieszczonych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, placówkach opiekuńczo-wychowawczych i ośrodkach szkolno-wychowawczych regulują szczegółowo zasady stosowania w ośrodku środków przymusu bezpośredniego. Normy te są takie same jak, w przypadku nieletnich umieszczonych w zakładzie poprawczym i schronisku dla nieletnich, dlatego zainteresowanego tą kwestią czytelnika odsyłam do następnego rozdziału.

Zasady zwalniania nieletnich z ośrodka

Zgodnie ze standardami międzynarodowymi (Reguła 19.1 Reguł pekińskich) umieszczenie nieletniego w ośrodku należy stosować na możliwie jak najkrótszy czas. Oznacza to, że oddziaływania resocjalizujące muszą być ukierunkowanie na przygotowanie wychowanka do optymalnego funkcjonowania w środowisku naturalnym i w związku z tym na jego usamodzielnienie.

Pobyt w ośrodku ustaje z powodu: ustąpienia przyczyn umieszczenia (zmiana orzeczenia sądowego nakazującego umieszczenie w ośrodku), w tym usamodzielnienia wychowanka, zakwalifikowania go do innej formy opieki lub skreślenia z listy wychowanków ośrodka. Wniosek o uchylenie lub zmianę środka wychowawczego i zwolnienie nieletniego z ośrodka składa do sądu rodzinnego dyrektor ośrodka, przedstawiając informację o efektach zastosowanych działań resocjalizacyjnych lub terapeutycznych oraz zaobserwowanych zmianach postawy nieletniego, które uzasadniają przypuszczenie o prawidłowym uczestnictwie nieletniego w życiu społecznym.

W przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności nieletniego w ośrodku, trwającej dłużej niż 8 tygodni, licząc od daty powiadomienia o nieobecności nieletniego sądu rodzinnego, dyrektor ośrodka przekazuje dokumentację nieletniego do Centrum oraz powiadamia o tym sąd rodzinny, rodziców lub opiekunów, właściwe organy obowiązane do kontroli spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki oraz właściwego starostę.

Ośrodek sprawuje opiekę resocjalizacyjną nad młodzieżą do 18 roku życia, czyli nad młodzieżą niepełnoletnią. Jeżeli jednak nieletni ukończy

29-

449