664

T+ w sytuacji odwrotnej T₀ maleje Informacje o odchyleniu temperatury jądra od temperatury wzorca są kierowane do ośrodka regulującego podwzgórza. Stąd sygnały sterujące są przekazywane do odpow icdmch efektorów. ukich jak gruczoły potowe, naczynia krw ionośne. mięśnie lub ośrodki sterujące przemianą materii. Zadaniem wysłanych sygnałów sterujących jest skorygować stan układu regulowanego w celu uzyskania temperatury krw i zbliżonej do temperatury wzorca. W procesy regulacyjne w pierwszej kolejności włącza się tfrmorrgulacjafizyrzna. z którą wią. żą się reakcje naczyniowo-ruchowe i potowe.

Przy większych odchyleniach w stosunku do normy wielkości regulowanej do procesów regulacji wkracza trrmorrgatac/a chemicyia polegająca na wzmożeniu procesów przemiany materii, a tym samym zwiększenia ciepła wytwarzanego w organizmie.

20.1.3. Wpływ temperatury otoczeniu na pole temperatur organizmu stałocieplnego

Wpływ temperatury otoczenia na pole temperatur .jądra” T_t (patrz rozdz. 8.2.1) oraz tcrmorcgulację chemiczną przedstawiono na ryc. 20.3.

Zwiększenie wytwarzania ciepła zachodzi na dwóch drogach: I) wzrostu spoczynkowego napięcia mięśniowego i drżenia oraz 2) termogcnczy bczdrźcniowcj. Gdy temperatura otoczenia znacznie się oCniży. wytwarzanie ciepła na drodze ter-morcgulacji chemicznej może być niewystarczające do utrzymania równowagi bilansu cieplnego. Temperatura otoczenia, w której zaczyna obniżać się temperatura w nętr/a stałocieplnego, nazywana jest dolną temperaturą krytyczną.    Wytwarza

nie ciepła w tej temperaturze otoczenia, czyli pufap mrtabolu zny (ang. Summit mc-tabolism) jest u wielu gatunków zwierząt podobny i odpowiada w przybliżeniu czterokrotnemu zwiększeniu podstawowej przemiany materii. Poniżej dolnej temperatury krytycznej może zwiększać się w dalszym ciągu wytwarzanie ciepła, jednak na tak wysokim poziomie utrzymuje się przez, krótki czas. Dalsze oziębianie organizmu stałocieplnego prowadzi do jego śmierci z zimna. Minimalna chemiczna lermoregulacja jest obserwowana w strrfie itrmoneMrolncj (A7J. gdzie równowaga bilansu cieplnego ustroju jest utrzymywana z minimalnym udziałem mechanizmów termorcgulacyjnych. Wzrost temperatury otoczenia powyżej strefy termo-neutralnej powoduje wzrost chemicznej termoregulacji. Po przekroczeniu górnej temperatury krytycznej (7*^1 zaczyna wzrastać temperatura wnętrza organizmu stałocieplnego i organizm może zginąć z przegrzania.

Powyżej T+ lub poniżej T+ następuje zmiana temperatury ciała żywego organizmu. wówczas ono zyskuje lub traci dodatkowo ilość ciepła <d(ŻJ. którą można określić z równania:

dO.-e m df    (20.12)

Zyskana lub stracona prze/ ciało moc cieplna 0_m może być wyrażona wzorem w postaci:

664