95 2

95

uwarunkowań zjawiska X zjawiskiem Y lub inaczej, zależności X od Y i odwrotnie. Mam tu na myśli przede wszystkim zależności i uwarunkowania bezpośrednie, a wśród pośrednich tylko te, których wpływ można uznać za istotny. Nie mieszczą się tu oczywiście inne rodzaje związków, jak na przykład czasowe i przestrzenne.

Opieka wiąże się w różnym zakresie i stopniu z innymi dziedzinami działalności społecznej. Należą do nich przede wszystkim: wychowanie, polityka społeczna, gospodarka, ustawodawstwo. Mówi się również o związkach opieki ze społeczną służbą zdrowia, sądownictwem opiekuńczym. Jest w tym jednak duża nieścisłość, wynikająca z ograniczonego pojmowania opieki. W rzeczywistości oba te rodzaje działalności są jak najbardziej autentycznymi, chociaż dosyć różnymi postaciami opieki, co potwierdzają nie tylko podstawowe treści i cele ich działalności, ale również odpowiadające im dosyć trafne nazwy: „zespół opieki zdrowotnej” (struktura przed reformą służby zdrowia w 1999 r.) i „sąd opiekuńczy”.

Interesujące nas związki opieki z wychowaniem przejawiają się najbardziej wtedy, gdy przedmiotem działalności tych dziedzin są dzieci i młodzież. Ze względu na wielorakość i relatywność tych powiązań nie są one łatwe do pełnego i jednoznacznego sprecyzowania i sklasyfikowania. Trudność ta wynika również z istniejącej niejednoznaczności pojęć „opieka” i „wychowanie” oraz, ogólnie mówiąc, ze zbyt skromnej jeszcze teorii opieki. Stąd też można powiedzieć, że orzekanie o określonych związkach między nimi przesądza już — jak to podkreślono wyżej — przede wszystkim to, jaką treść i zakres przypisujemy tym pojęciom. Mając na uwadze przyjęte tu rozumienie opieki i wychowania, można doszukać się związków, które zostaną kolejno w skrócie przedstawione.

10.5.2. Zaspokajanie fizjologicznych potrzeb podopiecznych warunkujące wychowanie

Codzienna praktyka opiekuńczo-wychowawcza, zwłaszcza w rodzinie i placówkach opieki całkowitej, wskazuje, że bardzo często realizacja określonych zadań i celów wychowawczych zależy bezpośrednio lub pośrednio od uprzedniego zaspokojenia odpowiednich potrzeb biologicznych podopiecznych-wychowanków. Tak na przykład, bez niezbędnego ubrania dziecko nie może pójść do szkoły; jeśli jest głodne, nie będzie zdolne do czynnego udziału w imprezie o charakterze wychowawczym; w nieogrzanym pomieszczeniu nie wykaże skłonności do słuchania pogadanki umoralniającej; gdy jest zmęczone, nie będzie mogło podjąć pracy społecznie użytecznej; śpiące nie będzie w stanie odrobić lekcji itd. Zachodzi więc wyraźny związek między działalnością zaspokajającą tego rodzaju potrzeby a sze-roko-pojętym wychowaniem. Polega on na tym, że opieka w zakresie zaspokajania potrzeb biologicznych warunkuje wychowanie podopiecznych, które bez uprzedniego zaspokojenia tego zakresu ponadpodmiotowych potrzeb mogłoby zostać

)