800 801

i przy pomocy rzęsek pasów orzęsionych do przełyku. Przełyk ma kształt lejka i jest orzęsiony, łączy się z żołądkiem. Żołądek ma wygląd kieszeniowaty i jest częściowo orzęsiony. Jelito tylne jest również orzęsione, wygięte w kształcie litery U i skierowane do przodu. Układ pokarmowy nie ma mięśniówki, pokarm popychany jest ruchami rzęsek.

Ogonice odżywiają się fitoplanktonem.

Oddychanie zachodzi głównie poprzez pokrycie ciała, udział szpar skrzelo-wych w wymianie gazów jest niewielki.

Wydalanie. Ogonice. podobnie jak reszta osłonie, nie mają układu wydal-niczego. Nie wiadomo jak wydalane są u nich zbędne produkty metabolizmu.

Układ krwionośny jest typu otwartego. Składa się ze szczelin w galaretowatej substancji wypełniającej blastocel i serca, położonego po grzbietowej stronie woreczka osierdziowego (ryc. 284D). Serce ma kształt płytkiej rynienki, wygiętej ku stronie górnej. Rynienka, stroną otwartą, przylega bezpośrednio do ściany układu pokarmowego, która tworzy jej nakrycie, a od dołu objęta jest woreczkiem osierdziowym, którego światło ogranicza celomę. W sercu, tak wykształconym, występują dwa otwory: przedni i tylny, przez które wylewa się, na przemian raz przednim raz tylnym otworem, krew. Kierunek przepływu krwi w sercu jest więc zmienny. Krew jest bezbarwna i nie zawiera krwinek. Włókna mięśniowe rynienki serca są prążkowane.

Układ rozrodczy. Ogonice są obojnakami, tylko jeden gatunek jest rozdziel-nopłciowy. Jajniki są pojedyncze, rzadziej parzyste. Jądra są najczęściej parzyste. Gonady położone są w tylnej części tułowia, za pętlą jelita (ryc. 284D). Jaja wydostają się z organizmu przez pęknięcie jajników i ściany ciała, co powoduje śmierć osobnika. Jądra połączone są z nasieniowodami, które stają się drożne w okresie rozrodu.

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

Ogonice rozmnażają się wyłącznie płciowo. Zapłodnienie jest zewnętrzne. Gastrulacja zachodzi przez epibolię. Mezoderma rozwija się z mezoblastu, pojedynczej komórki położonej z przodu, w okolicy pragęby. Układ nerwowy zawiązuje się z ektodermy, w postaci cewki nerwowej. Młode osobniki wylęgłe z jaj są podobne budową do postaci dojrzałych, ale nie mają otworów gębowego i odbytowego.

Postacie zdolne do rozrodu, w przypadku ogonie, są różnie oceniane. Tradycyjnie uznaje się je za najprymitywniejsze pod względem morfologicznym w obrębie typu. Część systematyków uważa je za osłonice wyspecjalizowane, ze względu na osobliwą budowę domków, część za wysoko rozwinięte larwy neoteniczne, to jest zwierzęta, które w ewolucji utraciły stadia dojrzałe, a uzyskały zdolności do rozrodu płciowego przed pełnym wykształceniem się osobników w postacie dojrzałe.

SYSTEMATYKA

Oicopleura dioica jest kosmopolityczna. Domek zmienia co 4 godziny.

Gromada: żachwy — Ascidiacea

Synonim: Telhyodea

pianowi: osłonice osiadłe, o ciele /budowanym z tułowia, wygiętym w kształcie litery U.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Żachwy żyją we wszystkich morzach o pełnym zasoleniu, w których są pospolitymi zwierzętami. Spotykane są także w bardziej zasolonych wodach Bałtyku. Wiele żachw występuje w ogromnych liczebnie populacjach Postacie dojrzałe są osiadłe, larwy są pelagiczne. Żyją samotnie (większość) i kolonijnie, przyczepione do twardego podłoża, ciała roślin czy zwierząt osiadłych. Niektóre kolonie mogą się wolno przemieszczać po podłożu. Gatunki kolonijne występują często w ogromnie liczebnych populacjach, obrastając dno czy przedmioty podwodne. Najwięcej żachw występuje w strefach płytkich. Znanych jest ok. 1 500 gatunków.

Żachwy są przeważnie żywo zabarwione, na różne kolory. Żyją różnie długo, postacie samotne rok, kolonie są najczęściej dwuletnie. W morzach arktycznych i antarktycznych zimują tylko stolony kolonii, które na wiosnę regenerują nowe osobniki. Żachwy filtrują wodę i odżywiają się drobnym pokarmem. Niektóre osobniki przepuszczają przez gardziel, w ciągu doby, 1731 wody morskiej.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA Budowa zewnętrzna

Ciało żachw jest kuliste, owalne, cylindryczne, albo mniej lub bardziej wydłużone (fot. 41). Osobniki samotne mają różne średnice lub długości, od 1 mm do 10 cm, największe są do 60 cm wysokie. Osobniki w koloniach są drobne, kolonie są do 15 cm wysokie, ale mogą się rozprzestrzeniać na powierzchni kilku m².

Ciało postaci dojrzałych jest zbudowane z tułowia, wygiętego w kształcie litery U i jest przystosowane do osiadłego trybu życia. U form samotnych osobnik dojrzały jest przyczepiony do podłoża stroną ciała, która może być środkowo-brzuszną, albo boczno-brzuszną. Na przeciwległym końcu ciała występują dwa otwory: wpustowy i kloakalny, osadzone na szczytach różnie długich stożkowatych wypukleń ściany ciała, zwanych syfonami (ryc. 286). Syfon wpustowy jest wyższy, doprowadza wodę do gardzieli. Wejścia do syfonów mogą być obrzeżone gładko, albo mogą być sfałdowane.

W ciele można wyróżnić 4 główne okolice: gardzielową, trzewiową, za-trzewiową i kloakalną. Część gardzielowa obejmuje przedsionek gębowy, osadzony w części górnej syfonu wpustowego, objęty wpuklonym naskórkiem przedniej części tułowia. Niżej występują: otwór gębowy, otoczony czułkowaty-mi wyrostkami (ryc. 286) oraz jama gębowa, przechodząca w obszerną gar-

801