834 835

I

Ryc. 295. Lejkogębcc, postać troficzna i osadzony na niej samiec; d — otwór odbytowy, j — komora z plemnikami, k — nabłonek układu pokarmowego, I — lejek gębowy, m — mięsień, n — naskórek, o — oskórek, p — prącie, r — zawiązek układu pokarmowego, s — samiec, y — komórki niezróżnicowanc, z — zwój mózgowy. Wg Funka i Kristensena 1995, uproszczona

Ściany lejka i tułowia zbudowane są z jednowarstwowego naskórka i cienkiego oskórka, pokrytego rzeźbą w formie kraty cztero- i sześciokątnej. Ścianę stylika tworzy tylko oskórek.

Układ nerwowy składa się ze zwoju nerwowego, położonego w dolnej części lejka (w pierwszym opisie typu autorzy podali, że położony jest w górnej części tułowia i następnie zmienili tę informację), naprzeciw otworu odbytowego. Uważany jest on za zwój mózgowy, a więc wyznacza grzbietową stronę ciała.

Jama ciała nie występuje. Przestrzeń między układem pokarmowym a ścianą ciała, wypełniają duże zwakuolizowane komórki mezenchymatyczne. W dolnej części tułowia, pod układem pokarmowym i z boku żołądka, występują komórki niezróżnicowane, o charakterze embrionalnym.

Wnętrze ciała przecinają dwa włókna mięśniowe, częściowo poprzecznie, częściowo okrężnie prążkowane, rozpięte pomiędzy podstawą lejka a dolną częścią tułowia. Umożliwiają nieznaczne ruchy lejka gębowego.

Układ pokarmowy ma kształt litery U. Zaczyna się częścią górną lejka, będącą jednocześnie otworem gębowym, prowadzącą do obszernej jamy lejka. Otwór odbytowy położony jest w tułowiu, u podstawy lejka, naprzeciw zwoju nerwowego. Brzeg lejka otoczony jest wieńcem orzęsionych komórek, poprze-gradzanych komórkami mioepitelialnymi, które mogą się kurczyć i zamykać

otwór gębowy. Dolna część lejka łączy się z esowatym przełykiem, a ten przechodzi w żołądek, za którym występują jelito tylne i krótkie jelito odbytowe. Układ pokarmowy zbudowany jest z jednowarstwowego orzęsione-go nabłonka, za wyjątkiem jelita odbytowego, które ma nabłonek pokryty oskórkiem. Pokarm przesuwają rzęski. W żołądku występuje zespół ziarnistych komórek, produkujących enzymy trawienne. Lejkogębce odżywają się jednokomórkowcami i szczątkami organicznymi. Układ pokarmowy jest okresowo odnawiany. Zawiązek nowego układu powstaje z komórek niezróżnicowanych. położonych pod żołądkiem (ryc. 295r). Zawiązek rośnie i wypycha poprzez otwór odbytowy, stopniowo degenerujący, poprzednio funkcjonujący układ pokarmowy. Powtarza się to wielokrotnie w ciągu życia postaci troficznej.

Postać troficzna rozmnaża się bezpłciowo. W okresach między linieniami oskórka pokrywającego ciało gospodarza, z komórek niezróżnicowanych. położonych z boku żołądka, rozwijają się larwy Pandory, a tuż przed linieniem powstają samiec i następnie samica.

Larwa Pandory ma ciało jajowate, ok. 0,12 mm długie. Ścianę ciała ma zbudowaną z jednowarstwowego orzęsionego naskórka. Wnętrze ciała wypełniają komórki mezcnchymatyczne i zawiązek postaci troficznej (stąd nazwa larwy nawiązująca do Pandory, postaci mitycznej). Larwa wydostaje się poprzez pęknięcie w ścianie ciała organizmu macierzystego, osadza na narządach gębowych homara, jej ciało degeneruje, a zawiązek rozwija się w dojrzałą postać troficzną.

Samiec (ryc. 295s) ma ciało jajowate, ok. 0,08 mm długie, spłaszczone po stronie brzusznej, zbudowane z jednowarstwowego orzęsionego naskórka. We wnętrzu ciała występuje 1 do 3 komór, każda ograniczona jednowarstwowym nabłonkiem pokrytym oskórkiem i częściowo rzęskami. Pod nabłonkiem położone są pierścień i pasemko włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych. Pasemko łączy się z jednej strony z nabłonkiem, a z drugiej z oskórkowym prąciem. Komory wypełnione są komórkami rozrodczymi, w różnych stadiach spermatogenezy. Prócz tego, w każdej komorze występuje dwupłatowy zwój nerwowy, otoczony komórkami nabłonkowymi, całość określana jest jako wtórny samiec, ale jego los nie jest znany. Pomiędzy komorami występują komórki mezenchymatyczne i zespół komórek niezróżnicowanych. Samiec wydostaje się z organizmu macierzystego, w podobny sposób jak larwa Pandory i osadza na jednym z jego boków. Naskórek samca traci rzęski, wytwarza oskórek, który w części różnicuje się w stylik z tarczą czepną.

Samica jest podobnie zbudowana jak samiec, ale jest ponad 2 razy większa, po stronie brzusznej ma szczególnie długie rzęski i komórki gruczołowe produkujące substancję lepką. Ponadto, w jej wnętrzu zamiast komór występuje jeden duży oocyt. Samica wydostaje się z organizmu macierzystego, osadza na narządach gębowych homara, jej naskórek traci rzęski i wytwarza oskórek, a z niego formuje się stylik. Po zapłodnieniu (nie wiadomo jak ten proces zachodzi) ciało samicy obumiera, pozostaje z niego tylko oskórkowa kapsuła, w której z oocytu rozwija się larwa chordoidalna, a więc powstająca w wyniku procesu płciowego.