CCF20091008119

Montmorillonit (ryc. 87c) występuje w postaci łusek o bardzo nieregularnych izometrycznych kształtach, o nieostrych konturach sprawiających wrażenie bez-strukturalnej puszystej masy. Bardzo często cząstki montmorillonitu mają charakterystyczne ostre kolce o nieregularnych kształtach. Wymiary cząstek są bardzo różne i zależą od stopnia zdyspergowania montmorillonitu, na który zasadniczy wpływ mają jony wymienne; i tak montmorillonit sodowy charakteryzuje się najlepszym zdyspergowaniem, a więc cząstki jego mają najmniejsze wymiary, często poniżej 0,1 pm, tworząc niekiedy na zdjęciach .jednolite” szare tło.

Cząstki montmorillonitu wapniowego są znacznie większe — niekiedy nawet powyżej lpm. Występują w postaci nieprzezroczystej lub półprzezroczystej bezkształtnej masy o rozmytych konturach, często z ostrymi „kolcami”.

Kaolinit (ryc. 87d) tworzy dobrze wykształcone cząstki charakteryzujące się pseudoheksagonalną, izometryczną, lekko wydłużoną formą o bardzo niewielkiej grubości. Charakterystyczną cechą cząstek kaolinitu są kąty, jakie tworzą sąsiednie krawędzie kryształu. Wartość tych kątów waha się od 108 do 123° (średnio 120°). Wymiary cząstek są od 0,2 do kilku mikrometrów. Często cząstki kaolinitu występują w postaci źle wykształconej lub zniszczonej, zachowując jedynie niektóre krawędzie i naroża. Mogą też przyjmować postać drobnych łusek o ostrych, lekko zaokrąglonych konturach.

Haloizyt (ryc. 87e) występuje w postaci pęczków wydłużonych rureczek lub pręcików. Na zdjęciu jest widoczny przeważnie jako nieprzezroczyste, grube pałeczki o długości nawet kilku pm. Czasem spotyka się go w postaci pojedynczych, cienkich, najczęściej połamanych pręcików.

Dickit (ryc. 87f) tworzy cząstki podobne do pseudoheksagonałnych cząstek kaolinitu, które od kaolinitu różnią się głównie tym, że mają większe rozmiary, na ogół większe od 1 pm, oraz są nieprzezroczyste. Często obserwuje się agregaty o charakterystycznej schodkowej budowie.

Kalcyt występuje w postaci nieprzezroczystych płytek o izometrycznych, okrągłych, rombowych lub nieregularnych kształtach i wyraźnych ostrych konturach.

Tlenki żelaza na zdjęciach elektronomikroskopowych występują jako bardzo drobne, nieprzezroczyste cząstki o zaokrąglonych, wyraźnych konturach. Często przybierają postać drobnych punkcików o wymiarach mniejszych od 0,1 pm, tworzących większe skupienie.

Piryt występuje jako nieprzezroczyste drobne kryształki w kształcie kwadracików o wymiarach mniejszych od 1 pm.

5. Uwagi o metodzie

Metoda elektronomikroskopowa, dzięki możliwości bezpośredniej obserwacji cząstek poniżej 2 pm, oddaje nieocenione usługi przy badaniu morfologicznych cech minerałów ilastych oraz zachodzących w nich przemian pod wpływem różnych czynników.

Badania elektronomikroskopowe polegają na bezpośrednich obserwacjach uzyskiwanego obrazu, a zdjęcia wykonywane dla dokumentacji stanowią wybrany w sposób subiektywny jedynie niewielki fragment obserwowanego obrazu, którego jakość w dużym stopniu zależy od sposobu przygotowania preparatu.

Obserwowane pod mikroskopem cząstki mogą mieć postać źle wykształconą lub zniszczoną na skutek czynników zewnętrznych, co często uniemożliwia ich prawidłową identyfikację. Niektóre minerały jest bardzo trudno zidentyfikować z powodu braku wyraźnych cech morfologicznych odróżniających je od innych.

Uzyskanie pełnych informacji o składzie mineralnym wymaga stosowania metody elektronomikroskopowej łącznie z innymi metodami, takimi jak rentgenowska lub termiczna.

Mikroskop elektronowy jest urządzeniem bardzo precyzyjnym, pracującym przy wysokiej próżni i wysokim napięciu, dlatego badania na nim można wykonywać jedynie pod nadzorem specjalisty.