akty mowy2

202 A. WIERZBICKA

Ta interpretacja ma wiele wspólnego z tym, co zaproponował J. E. Eoss w rozprawie pt. Zdania oznajmująee^{1 2 3}. Według Bossa każde zdanie oznaj-mujące zawiera czasownik performatywny z podmiotem ja i dopełnieniem dalszym ty, który może, ale nie musi ukazać się na powierzchni; [Czasownik ten scharakteryzować można jako następującą wiązkę cech: f + Yerburn, + Performatywne, -f Komunikatywne, + Językowe, + Qz-| najmujące.

George Lakoff, prezentując analizę Bossa i deklarując się jako jej zwolennik, nie jażywa języka „cech” i posługuje się sformułowaniem następującym :(j,Kawet oznajmienia (statements) przedstawione w formie logicznej powinny zawierąę jakiś czasownik performatywny o znaczeniu »mówic« czy stwierdzać”^/

James McCawley, który również oświadcza swoją solidarność ze stanowiskiem Bossa, prezentuje je w jeszcze innym ujęciu: „Boss twierdził, że zapis semantyczny każdego zdania ma formę dającą się sparafrazować jako »oznajmiam ci, że...«, »proszę cię, żebyś...«, »obiecuję ci, że...«, i tzn. jest strukturą, której czasownik nadrzędny wyraża »akt illokucyjny« dokonywany przez osobę wypowiadającą dane zdanie [...]; zapis semantyczny prostego zdania oznajmującego w rodzaju »Lyndon Johnson jest imperialistycznym rzeinikiem« da się sparafrazować jako »oznajxhiam ci, że Lyndon Johnson jest imperialistycznym rzeźnikiem«”⁴. W innym artykule McCawley proponuje traktować owe implieytne performatywy nie jako abstrakcyjne wiązki cech, ale jako realne jednostki leksykalne, takie jak powiedzieć czy prosić⁵.

Myślę, że wahanie w wyborze między słowami mówię, stwierdzam, oznajmiam (say, State, deelare i tell) wypływa z braku ogólniejszego aparatu analitycznego w postaci próbnego zestawu indefinibiliów. Sądzę również, że jest ono związane z brakiem jakiejkolwiek interpretacji pojęcia „dopełnienie dalsze” w propozycji Bossa, innymi słowy — z brakiem interpre-r tacji owego ci (mówię ci). Jaki jest stosunek, chciałoby się zapytać między i powiedzeniem czegoś a powiedzeniem czegoś do kogoś i powiedzeniem czegoś komuś %

Po rozwiązania tych — i innych — problemów semantyki asereji ^; potrzebna jest lista niedefiniowalnych jednostek semantycznych oraz analiza takich pojęć, jak prawda, wiedzieć, sądzić i powodować, przepro-

1

⁸ J. R. Ross, On JDeelaratwe Sentenoes, [w:] Beadings in JWnglish Tra/nsforma-

2

tional Grammar, wyd. R. Jakobs, P. Rosenbaum, Boston 1970.

3

   Gr. Lakoff, Linguisłics and Natural Logics, „Syntkese”, XXII (1970), s. 166.

4

   J. McCawley, Semantic Bepresentation, [w:] Gognition-. A Multipl View, wyd. P. Garvin, New York 1971.

5

   J. McCawley, The role of Semanties in Grammar, [w:] Unwersals in Linguistic The(y>'y, wyd. E. Bach, R. Harms, London 1970, s. 167.