36204

Fraszka staropolska:

Fraszka - ma wiele wspólnego z epigramatem (krótki napis na kamieniu grobowym, przedmiocie wotywnym lub dziele sztuki; do rangi literatury podniósł epigramat Simonides z Kos VI w. p. n. e.; Julius Caesar Scaliger określa! go jako poemat opisujący ludzi, rzeczy lub zdarzenia, którego zaletą jest krótkość i dowcip, osiągane za pomocą kontrastu i niespodzianki), ale nie jest z nim tożsama;

-    do literatury polskiej wprowadził fraszkę Jan Kochanowski, sam stworzył na polskim gruncie jej odmianę gatunkową i nazwę; jej cechy nie są wyraźne, a granice ostre; wśród fraszek są epigramaty wiersze liryczne, refleksyjne, erotyczne;

-    wWydane w Krakowie w 1584 roku, w Drukami Łazarzowej;

-    Kochanowski szczególnym zainteresowanie obdarzał literaturę grecką, jego około pół setki fraszek można wywieść z Antologii greckiej (I w. p. n. e.);tak jak w zbiorze, i u Koclianowskiego, w trzech księgach, sąsiaduje powaga z żartem, refleksja z humorem, erotyk z epigramatem;

- większość fraszek pisze autor do kogoś lub czegoś (Do doktora, D fraszek); na kogoś lub na coś (Na fraszki, Na dom w Czamolesie); o kimś lub o czymś w nich opowiada (O Gąsce, O Miłości); tudzież swoje zapożyczenia skądś kwituje (Z Anakreonta, Z greckiego); czynnikiem scalającym tę rozmaitość jest perspektywa podmiotowa: poeta, który czyta, rozmyśla, rozpamiętuje, rozdaje ukłony i przycinki;

-    posługują się anegdotami, notują nazwiska bołiaterów zdarzeń i adresatów; nie jest to jednak „kronika towarzyska” - przeżycie osobiste i zdarzenie, podobnie jak pomysł są współ tworzywem refleksji;

-    pointa Fraszek Kochanowskiego nie jest oparta na niespodziance i zaskoczeniu, lecz na celnym i wyostrzonym wyłożeniu myśli prowadzonej od początku utworu;

-    Fraszki skłaniają się ku sentencjonalności, o zmiennym, w zależności od utworu, charakterze;

-    erotyka Fraszek jest w porównaniu z Pieśniami zawsze mniej poważna; Kochanowski sięga do stylu wysokiego, by obniżyć jego rangę; tematyka nie jest zróżnicowana, w przeciwieństwie do stylu -są one jakby wariacjami na ten sam temat;

-    kunsztowność stylu: np. fraszka I, 14 - pisana wedle wzorca versus canrini - wers czytany wspak również ma sens;

-    brak we Fraszkach ideologii;

-    budowa: wiele typów wiersza - 5-, 7-, 8-,10-,ll-,12-,13-, 14- zgłoskowce; poza wierszami stychicznymi mamy izosylabiczne strofy czterowersowe i trzy sonety, każdy o nieco innej budowie;

-    autorem fraszek był także Jan z Kijan w tomie Fraszki Sowiźdzrała Nowego (1614);

-    ktoś jeszcze pewnie też.