806 807

u niektórych gatunków duże ilości wanadu (wanadocyty), żelaza lub niobu związanych z białkiem oraz kwasu siarkowego. Na przykład stężenie wanadu może być 10** razy większe niż w wodzie morskiej. W zatokach krwionośnych tuniki wanadocyty rozpadają się. a uwolniony wanad służy jako czynnik redukujący, w trakcie deponowania tunicyny w przyrastającej na grubość tunice. W osoczu krwi wy stępują hormony właściwe kręgowcom, jak np. tyrozyna czy oksytocyna.

Wydalanie Zbędne produkty metabolizmu są wyłapywane przez nefrocyty i magazynowane w ich ciele. Nefrocyty osadzają się w tkance łącznej pojedynczo lub w skupieniach i pozostają w niej do końca życia osobnika.

I kład rozrodczy. Żachwy są w ogromnej większości hermafrodytyczne, tylko kilka gatunków jest rozdzielnopłciowych. Gonady są nieparzyste, występują w pętli jelita (ryc. 286), albo pomiędzy jelitem tylnym a ścianą ciała części trzewiowej (ryc. 285C). Gonodukty otwierają się do kloaki.

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

Żachwy kolonijne rozmnażają się wegetatywnie przez pączkowanie i płciowo. Gatunki, o osobnikach żyjących samotnie, rozmnażają się tylko płciowo. W trakcie rozmnażania wegetatywnego pączki powstają na tułowiu, albo na stolonach, do pączków wrasta epikard (ryc. 285) i z niego rozwijają się narządy wewnętrzne.

Zapłodnienie jest zewnętrzne. Jaja bruzdkują całkowicie, równomiernie i ściśle zdeterminowanie, co jednak nie ogranicza zdolności do regeneracji i rozmnażania. Powstaje ceioblastula, gastrulacja zachodzi przez inwaginację, rzadziej przez epibolię. Centralna część układu nerwowego powstaje z ektoder-

^B,c- Żachw.1, rozwój larwy. A — późna larwa przyczepiona podłoża, B - D — przeobrażenie “ młodą żachnę; d — otwór odbytowy, e — serce, g — gardziel. I — endostyl, n — cewka nerwowa, o — otwór gębowy p — płetwa ogonowa, s — struna grzbietowa, z — zwój mózgowy, ż — żołądek

j zawiązuje się podobnie jak u kręgowców, w postaci cewki ze światłem jLzątkowo połączonym ze światłem prajelita. Struna grzbietowa zawiązuje się uwypuklenie sklepienia prajelita. Z boków prajelita oddzielają się parzyste ^iij/ki mezodermy, lite bez zawiązków celomy.

Z jaja wylęga się larwa podobna w budowie do dojrzałej ogonicy (ryc. 287A). Różni się głównie tym, że jej otwory skrzelowe nie uchodzą na zewnątrz, ale otwierają się do zawiązka jamy okołoskrzelowej. Ma zawiązek zwoju mózgowego, _Oko kubkowe, statocystę i brodawki czepne. Larwa jest lecitotropowa, nie odżywia _sję₍ po krótkim okresie życia planktonowego opada na dno i przyczepia się podłoża pfzy pomocy brodawek czepnych. W okresie przeobrażenia część ogonowa ulega zanikowi (ryc. 287B- D), zanikają także struna grzbietowa oraz cewka nerwowa. Otwór gębowy, początkowo skierowany do podłoża, wykonuje obrót o 180°.

REGENERACJA

Żachwy wykazują duże zdolności do regeneracji, uzupełniają łatwo utracone części ciała.

SYSTEMATYKA

Żachwy rozdziela się na 3 rzędy, w zależności od budowy kosza skrzelowego i lokalizacji gonad.

Rząd: Aplousiobranchia

Gatunki kolonijne. Gardziel nie sfałdowana. Gonady położone w pętli jelita.

Przedstawiciele należącej do rzędu rodziny: Didennidae mają tunikę wzmocnioną igłami aragonitowymi.

Rząd: Stolidobranchia

Głównie samotne, część kolonijna. Gardziel sfałdowana podłużnie, nabłonek gardzieli wewnątrz jej światła tworzy podłużne zgrubienia. Gonady położone w tkance łącznej wzdłuż gardzieli.

Przejrzystka gardzielowa — Ciona intestinalis (ryc. 286) ma ciało cylindryczne, przejrzyste, z dobrze widocznym koszem skrzelowym. Kosmopolityczna, występuje także w zachodnich obszarach Bałtyku.

Rząd: Phlebobranchia

Kolonijne i samotne. Gardziel nie sfałdowana, nabłonek gardzieli wewnątrz jej światła tworzy podłużne zgrubienia, z rozgałęzionymi dwudzielnie brodawkami. Gonady położone w tkance łącznej wzdłuż gardzieli.

Ożarek kolonijny — Botryllus schlosseri tworzy kolonie tarczowate, w tarczach osobniki są ułożone promieniście, dookoła wspólnej kloaki.

Stela partita występuje pospolicie w Oceanie Atlantyckim.

807