autonomia slaska (9)

o

następująco: podmioty dysponujące prawem inicjatywy ustawodawczej wnosiły projekty ustaw na plenarne posiedzenie Sejmu, co traktowane było jako pierwsze czytanie, które bez merytorycznej dyskusji przekazywane były właściwej komisji do szczegółowego opracowania. Po opracowaniu i uchwaleniu projektu w komisji przedstawiał go na posiedzeniu plenarnym sprawozdawca komisji, projekt poddany był pod dyskusję i przyjmowany przez glosowanie w drugim i trzecim czytaniu. Uchwaloną zgodnie z regulaminem ustawę śląską podpisywał marszałek Sejmu Śląskiego i przekazywał wojewodzie śląskiemu do opublikowania w Dzienniku Ustaw Śląskich.

Inicjatywa ustawodawcza przysługiwała wojewodzie z upoważnienia rządu, Śląskiej Radzie Wojewódzkiej i posłom, stosownie do przepisów regulaminu sejmowego (art. 23 statutu). Kolejne regulaminy określały, że wniosek ustawodawczy wymaga poparcia podpisami co najmniej 5 posłów (według regulaminu z II III 1936 r. — 3 posłów). W zakresie ramowej ustawy skarbowej, mającej regulować stosunki między Skarbem Państwa i Skarbem Śląskim, inicjatywę ustawodawczą posiadała Rada Ministrów w porozumieniu zc Śląską Radą Wojewódzką.

• Ustawy śląskie nic wymagały zatwierdzenia prezydenta ani wojewody, jako przedstawiciela rządu w województwie, co stanowiło zewnętrzny wyraz niezależności ustawodawstwa śląskiego od władz centralnych. Jedna tylko ustawa winna była uzyskać podpis naczelnika państwa (później prezydenta), a to ze względu na wagę spraw, które miała regulować. Była nią, nigdy w całości nie wydana, ustawa o ustroju wewnętrznym województwa śląskiego. Ustawa ta miała być ogłoszona w Dzienniku Ustaw Śląskich i w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Statut postanawiał w art. 23 ust. 3, iż: „Ustawy śląskie nie mogą naruszać niniejszego statutu, praw obywatelskich, zagwarantowanych w ustawie konstytucyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, ani też przepisów innych ustaw państwowych, obowiązujących w dziedzinie niezaslrzężonej dla ustawodawstwa śląskiego.*’ Norma ta nie miała jednak żadnych gwarancji formalnych, zabezpieczających jej przestrzeganie w praktyce. W celu wyeliminowania ewentualnych kolizji ustawodawczych oraz wywierania wpływu na politykę ustawodawczą Sejmu Śląskiego władze cen-

y

tralnc wprowadziły procedurę uzgadniania z mmi śląskich projektów ustawodawczych pr.wd ich wniesieniem do Sejmu Śląskiego. Następstwa stosowania okólników Prezydium Rady Ministrów 7. marca i kwietnia 1923 r. w sprawie uzgadniania były jednak dość ograniczone, a polecenia władz centralnych me zawsze przez Sejm Śląski uwzględniane. Mimo szeregu projektów prawnego zabezpieczenia niesprzrezności ogólnopolskiego i śląskiego systemu prawnego nic* doszło do uchwalenia takich norm, wobec czego stosunek ustaw państwowych do śląskich interpretować należy w myśl reguły Jcx posterior do rogal priori”. Oznacza to, że w przypadku kolizji ustawodawczej obowiązywać miała zawsze ustawa później wydana, nawet gdyby ustawodawca (śląski lub ogólnopańslwowy) wydal ją z przekroczeniem norm •kompetencyjnych.

Kompetencje ustawodawcze Sejmu Śląskiego zakreślone były stosunkowo szeroko. Mierne kompetencje Sejmu Śląskiego, polegające na wyrażaniu przez Sejm Śląski — w postaci ustawy --zgody na ustawę Sejmu Rzeczypospolitej, ograniczały się do trzech artykułów statutu, z których niewątpliwie najważniejszą była kompetencja bierna przewidziana w arl. 44. W myśl leg,o przepisu ograniczenie ustawą państwową praw ustawodawczych i samorządu śląskiego wymagało zgody Sejmu Śląskiego. Ten fundamentalny dla autonomii Śląska przepis uchyliła konstytucja kwietniowa (art. 81 ust. 8 ustawy konstytucyjnej z 23 IV 1935 r.). O wiele szerszy zasięg miały czynne kompetencje ustawodawcze śląskiego parlamentu, przewidziane w szeregu przepisów statutu organicznego, a przede wszystkim w art. 4, obejmującym 17 odrębnych grup prawodawstwa. W myśl art. 4 Sejm Śląski mógł uchwalać ustawy rn.in. w następujących sprawach: używania języka polskiego i niemieckiego; ustroju śląskich władz administracyjnych, samorządu i podziału administracyjnego Śląska; sanitarnych; organizacji sil politycznych i żandarmerii; melioracji rolnych; zwalczania lichwy i ukrócenia spekulacji na każdym polu; zakładów użyteczności publicznej i robót publicznych itp. Podstawowe znaczenie miały dla autonomii uprawnienia Sejmu w zakresie ustawodawstwa finansowego. Na tym odcinku Sejm Śląski był uprawniony rn.in. do uchwalania ustaw o dodatkach do podatków bezpośrednich, przeznaczonych na po-

17