Autoprezentacja (3)

wreszcie zachowanie to może służyć utrzymaniu tożsamości aktywnego podrywacza („nie jest ze mną jeszcze tak źle - mimo pięćdziesiątki na karku na widok każdej ładnej kobiety reaguję jak ułan na trąbkę”).

Wymienione motywy zachowań autoprezentacyjnych pozostają niekiedy w konflikcie. Stworzenie wizerunku pozwalającego na uzyskanie pożądanych korzyści społecznych może prowadzić do zagrożenia poczucia własnej wartości czy tożsamości. Przykładem może być kreowanie wizerunku „słodkiej idiotki” dla sprawienia przyjemności narzeczonemu, który ma wtedy większe szanse wykazania męskiej, intelektualnej dominacji, czy - przeżywane-"jako upokorzenie - „potakiwanie” szefowi, od którego zależą awans i podwyżka.

Wyznaczniki siły motywacji do podejmowania zachowań autoprezentacyjnych

Mark Leary i Robin Kowalski (1990) wyróżniają trzy podstawowe wyznaczniki siły motywacji do podejmowania autoprezentacji:

1)    przydatność (relewantność) odpowiedniego wizerunku własnej osoby (impresji) do osiągnięcia pożądanych celów społecznych;

2)    subiektywną wartość tych celów;

3)    rozbieżność miedzy aktualną impresją (wizerunkiem własnej osoby) a impresją pożądaną.

Przydatność odpowiedniego wizerunku własnej osoby do osiągania pożądanych celów społecznych

-Jednostka jest motywowana do podejmowania zachowań autoprezentacyjnych, jeśli ujawnienie odpowiedniego wizerunku sprzyja zrealizowaniu przez nią jednego lub więcej opisanych wcześniej motywów (materialnych i społecznych zysków, podwyższeniu samooceny czy ukształtowaniu/podtrzymaniu pożądanej tożsamości). W sytuacji, gdy wizerunek własnej osoby ma niewielkie znaczenie dla bilansu zysków i kosztów, poczucia własnej wartości czy tożsamości, motywacja do podejmowania działań autoprezentacyjnych jest niewielka.

Znaczenie własnego wizerunku (impresji) w osiąganiu pożądanych celów wzrasta, kiedy zachowanie jednostki ma charakter publiczny. Im więcej sygnałów wskazujących, że zachowanie może być obserwowane, i im więcej potencjalnych obserwatorów, tym większy stopień upublicznienia; im bardziej „publiczne” zachowanie jednostki, tym bardziej prawdopodobne, że będzie ona brała pod uwagę jego oddziaływanie na innych, i będzie dążyć do kontrolowania wrażenia, jakie na nich sprawia (Arkin, Appelman i Burger, 1980; Bradley, 1978). Wszystkie trzy podstawowe motywy działań autoprezentacyjnych są silniej aktywizowane, gdy zachowanie ma charakter publiczny, niż prywatny.

Kolejnym czynnikiem określającym relewantność własnego wizerunku wobec pożądanych celów społecznych jest stopień zależności jednostki od obserwatorów jej zachowania. Im większy stopień zależności, tym większe znaczenie zachowania obserwatora dla dobrostanu jednostki i silniejsza motywacja do kontrolowania wrażenia. W efekcie, ludzie częściej podejmują zachowania autoprezentacyjne ukierunkowane na podwyższenie własnej atrakcyjności wobec swoich szefów i nauczycieli niż wobec przyjaciół {Bohra i Pandey, 1984) i czynią tak częściej oraz intensywniej, jeśli osoby te dysponują większą mocą społeczną - kiedy ich zachowania decydują o dostępności - dla jednostki - atrakcyjnych celów (Jones, 1970; Leary i Kowalski, 1990).

Znaczenie (relewantność) własnego wizerunku dla osiągnięcia pożądanych celów społecznych wzrasta również wraz z czasowo-przestrzenną bliskością kontaktu z odbiorcą. Osoby oczekujące w przyszłości interakcji z innymi podejmują wyraźniejsze próby kontrolowania wrażenia jakie na nich robią, poprzez zachowania zmierzające do ukształtowania „odpowiedniego” wizerunku własnej osoby (Schneider, 1969).

Istnieją znaczne różnice indywidualne określające wielkość motywacji do podejmowania zabiegów autoprezentacyjnych. Osobami szczególnie motywowanymi do działań autoprezentacyjnych są na przykład makiaweliści (Studies in Machia-veUianizm, 1970; Fontana, 1971) i pragmatycy (Snyder, 1979; Snyder i Cantor, 1980). Wydaje się jednak - twierdzą Leary i Kowalski - że u podłoża (niektórych) różnic indywidualnych związanych ze zróżnicowaniem siły autoprezentacyjnych motywacji leży również mechanizm relewantności wizerunku własnej osoby dla osiągania ważnych celów. Istotną cechą syndromu osobowości makiawelicznej, jak i pragmatycznej, jest bowiem przekonanie o ścisłym związku między tym, jak widzą nas inni, a tym, jak nas traktują. Z tej perspektywy, silniejsza motywacja do podejmowania działań autoprezentacyjnych, charakterystyczna dla makiawelistów i pragmatyków, wynika z tego, że istotną cechą ich osobowości jest „teoria” życia społecznego akcentująca związki między wrażeniem, jakie sprawiamy na innych, a zachowaniami otoczenia społecznego.

Subiektywna wartość celów społecznych

Większość teorii motywacji zakłada, że siła dążenia jest funkcją wartości i doniosłości celu działania. .Siła moty_wacji do kontrolowania wrażenia rośnie wraz z wartością celu, do osiągnięcia którego dąży podmiot, jeśli - w jego opinii -wrażenie sprawiane na innych jest wystarczająco relewantne wobec celu działania. Na przykład: motywacja do sprawienia odpowiedniego wrażenia podczas rozmowy kwalifikacyjnej będzie tym większa, im atrakcyjniejsze jest uzyskanie zatrudnienia. Stąd, motywacja do sprawienia odpowiedniego wrażenia powinna być tym silniejsza, im większy prestiż firmy, im bardziej noblitujące stanowisko, im korzystniejsze warunki płacowe itd. Z drugiej strony subiektywna wartość celu jest odwrotnie proporcjonalna do jego dostępności. Dlatego, motywacja do podejmowania działań autoprezentacyjnych wzrasta wraz ze zmniejszaniem się dostępności celu dążeń jednostki (Pandey i Rastagi, 1979). Z tej perspektywy powszechność i intensywność