biol7

błona cytoplazmatyczna,

_# rxi^ez0S°^m^’ -' i _; v_ciana komorkowa,

. otoczki^

„ _rzęski,

- _rzetrwalniki,

*    Substancje zapasowe.

*    ^s ^.y^oplazma. W 80% składa się z wody, resztę stanowią różne związki

uiczne, nieorganiczne i zawieszone w niej różnorodne organelle komór-or*^a spełniające ważne funkcje życiowe.

-^u'^L''_a jądrową. Nukleoid bakteryjny jest materiałem chromosomowym, ^którym znajduje

k° p^_uicleoid bakteryjny. Różni się od jądra komórkowego organizmów iotycznych. Materiał genetyczny (genom), występujący w postaci ^e^_s|-_JĄ. nie zawiera jąderek prawdziwych chromosomów i nie jest osłonięty

się informacja genetyczna dotycząca podstawowych życiowych komórki. Komórka bakteryjna jest haploidem, tzn. za-

tylko jeden chromosom. DNA nukleoidu ma postać podwójnej spirali, w kłębek i złożonej z dwóch komplementarnych łańcuchów poli-

w kłębek i złożonej

poli-

piątej

-^ptydowych. Nukleoid jest przyklejony do określonego miejsca błony n^u olazmatycznej - mezosomu, lub do ściany komórkowej. Podział nukle-zsynchronizowany z podziałem komórki. Niezależnie od nukleoidu ^^komórkach bakteryjnych mogą występować inne elementy genetyczne, ^W _v pozachromosomowe czynniki dziedziczenia. Są to plazmidy, transpozo-^traVoraz bakteriofagi.

Rybosomy. Spełniają w komórce bakteryjnej funkcję centrów, w któ-b odbywa się synteza białek. Znajduje się w nich 80-85% bakteryjnego ^r^^c . Występują w cytoplazmie, mogą tworzyć agregaty, które są nazywano polirybosomami.

n^e glona cytoplazmatyczna. Otacza cytoplazmę wszystkich bakterii. Zbu-^v _na jest w 70% z białka i w 30% z fosfolipidów oraz śladowych ilości ^c ° i_oWOdanów. W komórce pełni wybiórczą transportowo-wydzielniczą funkcję.

się to na dwóch szlakach: zgodnie z gradientem stężeń - np. dyfu-. _w0dy, oraz wbrew gradientowi stężeń - przy użyciu energii za pomocą ^zJ^a -_ainych białek, zwanych permeazami, funkcjonujących na zasadzie jenzy-^SP, gą one swoiste dla określonych substratów i wprowadzają je do komór-postaci nie zmienionej (cukrów prostych i aminokwasów). Błona cyto-^ matyczna sp_ełnia_wiej.e bardzo ważnych funkcji,, do których ni.in. należą: P^^^^Te^koniunikącii komórHnże'^rodowiskiem..zęwnę.trznyin, udział transporcie elektronów przy udziale..enzymów cytochromowych (dzięki ^W mu zachodzi zjawisko fosforylacji oksydacyjnej u bakterii tlenowych), ^cze ■ j % syntezie i transporcie prekursorów (enzymów i nośników) peptogli-^U ' ów kwasów tejchojowych (tejchonowych) i składników błony zewnętrznej, .ilał'w^wydzielaniu zewnątrzkomÓJkowycK i periplazmątycznych enzymów -toksyn, wywarzaniu układów transportowych (zdolnych do tysiąckrotnego

zagęszczenia substancji odżywczych), udział w przenoszeniu receptorów i innych białek układu chemotaktycznego.

Mezosomy. Są to wpuklenia błony cytoplazmatycznej do wnętrza ko-"mórki, które pełnią różnorodne funkcje. Są one miejscem przyczepienia nu-| kleoidu do błony, zawierają enzymy biorące udział w syntezie składników ściany komórkowej oraz enzymy oddechowe - cytochromy. Mezosomy są także obszarem procesów oksydoredukcyjnych.

/ Ściana komórkowa bakterii. Jest sztywna, ale porowata, nadaje kształt komórce bakteryjnej oraz stanowi warstwę ochronną. Składa się z peptydoglikanu (mureiny) - cząsteczki zbudowanej z długich łańcuchów polisacharydowych, które są połączone w sieci mostkami peptydowymi. Ze względu na różnice w budowie ściany komói'kowej, co często ma bezpośredni związek z barwieniem, wszystkie bakterie można podzielić na dwie duże grupy, tj. bakterie Gram-ujemne i Gram-dodatnie (rys. 4.3). W ścianie komórkowej bakterii Gram-dodatnich mureina stanowi 30-70% suchej masy.

Bakterie Gram-dodatnie (G+)

polisacharydy, kwasy tejchonowe kwasy tejchouronowe, kwasy lipotejchonowe

Bakterie Gram-ujemne (G-)

lipopolisacharydy, ¹

_ o* -*t— warstwa plastyczna lipidy, jony Ca"^ ,

^ warstwa sztywna — błona cytoplazmatyczna - cytoplazma

i&MSk

mmmm. . : ....

Rys. 4.3. Schemat budowy ściany komórkowej bakterii Gram-ujemnych i Gram-dodatnich

Składa się ona z ok. 40 warstw i stanowi sztywną część ściany komórkowej. Na zewnątrz znajduje się cienka polisacharydowa warstwa plastyczna, z wiązaniami kowalencyjnymi, w której występują kwasy tejchonowe. U mektór-y&h-b.akterii--Gxam-d0datnich występują-kwasy..tęichouronowe. Są one obeene-obok kwasów tej chono wy ch (Bacillus subtilis) lub występują wyłącznie u niektórych gatunków (Micrococcus luteus). Ściana komórkowa bakterii .Gr-am-dodatnich zawiera czasami także kwasy lipotejchojowe. Są one-abecne. osobno'lub z kwasami, tej ch oj owymi. Ścianę komórkową u bakterii Gram-dodatnich można usunąć za pomocą lizozymu - enzymu występującego we łzach, śluzie jamy nosowej i białku jaja. W wyniku działania muroendopeptydaz (enzymów występujących głównie u bakterii) i antybiotyków /3-laktamowych (np. penicyliny) następuje zniszczenie mostków pep-tydowych mureiny. Komórki bakterii Gram-dodatnich, niezależnie od ich pierwotnej formy, przybierają kształt kulisty i noszą nazwę protoplastu. Dominującą część ściany komórkowej bakterii Gram-ujemnyćh stanowi

35