biologia

.(odkażanie), w odróżnieniu od sterylizacji, nie zapewnia całkowitego usunięcia wszystkich drobnoustrojów z danego środowiska. Różnica między dezynfekcją a sterylizacją polega na rodzaju użytych środków oraz na zakresie ich działania na drobnoustroje, które są eliminowane podczas ich stosowania. Zabiegi dezynfekcyjne nie chronią środowiska przed późniejszym dostępem drobnoustrojów. Sterylizacja zapewnia ich eliminację ze środowiska na stałe. Staje się ono jałowe, czyli zupełnie pozbawione jakichkolwiek żywych mikroorganizmów. Podstawowym celem dezynfekcji jest zapobieganie epidemiom przez przecięcie dróg szerzenia się zakażeń. W praktyce zabiegi dezynfekcyjne stosuje się przede wszystkim:

•    jako ostatni etap uzdatniania wody pitnej w wodociągach miejskich i przemysłowych;

•    w celu zniszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych w ściekach pochodzących z zakładów lecznictwa zamkniętego, przed ich odprowadzeniem do miejskiej sieci kanalizacyjnej;

•    do odkażania niektórych pomieszczeń zamkniętych w całości lub tylko częściowo (odkażania podłóg, ścian lub stołów) w takich obiektach, jak: laboratoria mikrobiologiczne, sale szpitalne, apteki, hale produkcyjne w zakładach przemysłu farmaceutycznego, spożywczego;

•    do utrzymania w odpowiednim stanie higienicznym urządzeń sanitarnych, szczególnie przeznaczonych do użytku publicznego.

Działanie środków chemicznych zależy od rodzaju i wrażliwości drobnoustrojów, stężenia środka dezynfekcyjnego, czasu dezynfekcji i temperatury środowiska. Stosowane środki muszą być nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt, łatwe w użyciu, trwałe, szybko działające w rozcieńczonych roztworach, skuteczne w szerokim zakresie pH i łatwo rozpuszczalne w wodzie. Mechanizm działania poszczególnych środków dezynfekcyjnych na drobnoustroje jest bardzo różnorodny. Niektóre z nich uszkadzają struktury powierzchniowe komórek, inne powodują nieodwracalną denaturację białek komórkowych lub działają, jako inhibitory hamujące czynności głównych enzymów komórkowych. Wszystkie środki dezynfekcyjne można podzielić na dwie grupy:

» związki bakteriobójcze - wywołują takie uszkodzenia w komórkach, które prowadzą do ich śmierci;

•    związki bakteriostatyczne - powodują zahamowanie wzrostu drobnoustrojów.

Dq_jr°dkó^w dezynfekcyjnych zalicza się następujące grupy związków chemicznych; kwasy i zasady, środki utleniające, alkohole, aldehydy, związki fenolowe, c.zterorzędowe związki amonowe, detergenty, sole metali ciężkich.

Mikrobiologiczna ocena związków dezynfekcyjnych

Jednym z ważnych elementów w ocenie środków dezynfekcyjnych jest wyznaczenie ich spektrum działania, czyli określenie ich aktywności w stosunku do różnych grup drobnoustrojów. Drugim ważnym elementem w mikrobiologicznej ocenie środków dezynfekcyjnych, zwłaszcza środków nowych, wprowadzanych do użycia, jest wyznaczenie tzw. współczynnika fenolowego. Wartość tego współczynnika wyznacza się, dzieląc największe rozcieńczenie badanego związku, przy którym po 10 minutach giną komórki danego drobnoustroju, przez rozcieńczenie fenolu, przy którym uzyskuje się taki sam efekt. Wartość współczynnika fenolowego określa, ile razy badany preparat jest silniejszy od fenolu.

Efektywność dezynfekcji można wyrazić również przez określenie współczynnika prędkości reakcji (20, obliczanego przy stałym stężeniu dezynfekatora:

K. i-lnŁ,

t a,

gdzie:

K - współczynnik prędkości reakcji, t - czas działania środka dezynfekcyjnego, a₀ - początkowa liczba komórek drobnoustrojów, a_t - liczba komórek po czasie t.

Czas wymagany do zabicia wszystkich badanych drobnoustrojów można skrócić przez zwiększenie stężenia środka bakteriobójczego. Zależność ta nie jest jednak wprost proporcjonalna. Biorąc pod uwagę wrażliwość gatunkową różnych bakterii, właściwą dawkę środka bakteriobójczego można ustalić tylko eksperymentalnie.

2. MIKROSKOPIA 2.1. Wprowadzenie

Mikroskopią nazywamy technikę szczegółowej obserwacji drobnoustrojów za pomocą mikroskopów. Technika mikroskopowania znalazła szerokie zastosowanie we wszystkich działach mikrobiologii i biologii. Dokładność obserwacji mikroskopowych jest uzależniona od rodzaju i stanu mikroskopu oraz przestrzegania zasad metodyki sporządzania i barwienia preparatów.

g,2i Budowa i działanie mikroskopu optycznego

Jednym z podstawowych i niezbędnych urządzeń w pracowni mikrobiologicznej jest mikroskop, który służy do obserwacji takich cech drobnoustrojów, jak kształt, wielkość, sposób rozmnażania czy ułożenia komórek. Rozróżniamy dwa rodzaje mikroskopów: mikroskopy optyczne i elektronowe. W obrębie mikroskopów optycznych można wyróżnić kilka różnych typów:

19